Przepisy Ujednolicone o Umowie Międzynarodowego Przewozu Towarów Kolejami (CIM)

• Artykuł 1
  Zakres stosowania
  1. Przepisy ujednolicone stosuje się, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w artykule 2, do wszystkich przesyłek towarowych, nadawanych do przewozu na podstawie bezpośredniego listu przewozowego, wystawionego na drogę, która przechodzi przez terytorium co najmniej dwóch Państw i która obejmuje wyłącznie linie wpisane na listę przewidzianą w Artykułach 3 i 10 konwencji.
  2. W Przepisach ujednoliconych określenie "stacja" obejmuje stacje kolejowe, porty linii żeglugowych i wszystkie inne urządzenia przedsiębiorstw przewozowych, otwarte dla wykonania umowy przewozu.
• Artykuł 2
  Wyjątki od zakresu stosowania
  1. Przepisów ujednoliconych nie stosuje się do przesyłek, których stacja nadania i stacja przeznaczenia są położone na terytorium tego samego Państwa i które przechodzą przez terytorium innego Państwa tylko tranzytem:
     1. jeżeli linie, na których odbywa się przewóz tranzytowy, eksploatuje wyłącznie kolej Państwa nadania lub
     2. jeżeli uczestniczące Państwa lub koleje uzgodniły, że przesyłek tych nie uważa się za międzynarodowe.
  2. Do przesyłek pomiędzy stacjami dwóch Państw sąsiednich oraz między stacjami dwóch Państw tranzytem przez terytorium trzeciego Państwa, jeżeli linie, którymi odbywa się przewóz, są eksploatowane wyłącznie przez kolej jednego z tych trzech Państw, stosuje się przepisy wewnętrzne obowiązujące na tej kolei, jeżeli nadawca tego żąda, używając odpowiedniego listu przewozowego, i jeżeli ustawy i przepisy żadnego z uczestniczących Państw nie sprzeciwiają się temu.
• Artykuł 3
  Obowiązek przewozu
  1. Kolej jest obowiązana wykonać, zgodnie z warunkami Przepisów ujednoliconych, przewóz wszystkich towarów nadanych jako przesyłki wagonowe, jeżeli:
     1. nadawca zastosuje się do Przepisów ujednoliconych, do postanowień dodatkowych i do taryf,
     2. przewóz jest możliwy przy użyciu personelu i zwykłych środków przewozowych, opowiadających normalnym wymaganiom komunikacji,
     3. przewozu nie uniemożliwiają okoliczności, których kolej nie może uniknąć i którym nie może zapobiec.
  2. Kolej jest obowiązana przyjmować do przewozu towary, których załadowanie przeładowanie lub wyładowanie wymaga użycia specjalnych urządzeń, tylko wtedy, gdy stacje, na których czynności te mają być wykonane, mają takie urządzenia.
  3. Kolej jest obowiązana przyjmować do przewozu tylko takie towary, których przewóz może być wykonany niezwłocznie; przepisy obowiązujące na stacji nadania określają przypadki, w których przyjmowane są na tymczasowe przechowanie towary nie opowiadające temu warunkowi.
  4. Jeżeli właściwa władza zarządziła, że:
     1. ruch będzie zawieszony czasowo lub na stałe, całkowicie lub częściowo,
     2. pewne przesyłki będą wyłączone lub dopuszczone tylko na pewnych warunkach;
     zarządzenia te należy niezwłocznie podać do wiadomości publicznej i kolejom; koleje te podają je do wiadomości kolejom innych państw w celu ich publikacji.
  5. Koleje mogą we wzajemnym porozumieniu koncentrować przewóz towarów w pewnych relacjach, przez określone punkty graniczne i określone kraje tranzytowe.
     Zarządzenia te komunikuje się Urzędowi Centralnemu. Są one zamieszczone przez koleje na specjalnych listach, ogłaszane w sposób ustalony dla taryf międzynarodowych i wchodzą w życie po upływie miesiąca od daty zawiadomienia Urzędu Centralnego.
  6. Każde naruszenie przez kolej postanowień niniejszego Artykułu uzasadnia roszczenie o wynagrodzenie wyrządzonej z tego tytułu szkody.
• Artykuł 4
  Przedmioty wyłączone od przewozu
  Wyłączone są od przewozu:

  1. przedmioty, których przewóz jest zabroniony, choćby tylko w jednym z uczestniczących Państw,
  2. przedmioty, których przewóz jest zastrzeżony dla poczty choćby tylko w jednym z uczestniczących Państw,
  3. przedmioty, które z powodu swych rozmiarów, masy lub właściwości nie nadają się do przewozu ze względu na urządzenia lub środki przewozowe, choćby tylko na jednej z kolei biorącej udział w przewozie,
  4. materiały i przedmioty wyłączone od przewozu na podstawie Regulaminu międzynarodowego przewozu kolejami towarów niebezpiecznych (RID), Aneks I do Przepisów ujednoliconych, z zastrzeżeniem odchyleń przewidzianych w artykule 5 par. 2.
• Artykuł 5
  Przedmioty dopuszczone do przewozu warunkowo
  1. Dopuszczone są do przewozu warunkowo:
     1. materiały i przedmioty dopuszczone do przewozu na warunkach ustalonych w RID lub w umowach i postanowieniach taryfowych przewidzianych w par. 2,
     2. przewozy zwłok, tabor kolejowy toczący się na własnych kołach, żywe zwierzęta, jak również przedmioty, których przewóz sprawia szczególne trudności z powodu ich rozmiarów, masy lub właściwości, na warunkach postanowień dodatkowych; postanowienia te mogą odbiegać od Przepisów ujednoliconych.
        Żywe zwierzęta powinny pozostawać pod nadzorem dozorcy przydzielonego przez nadawcę. Dozorca nie jest wymagany, jeżeli to przewidują taryfy międzynarodowe lub jeżeli koleje uczestniczące w przewozie na wniosek nadawcy zrezygnują z dozorowania; w tym wypadku, jeżeli nie ma innego porozumienia, kolej jest zwolniona od odpowiedzialności za całkowite zaginięcie lub uszkodzenie, wynikające z niebezpieczeństwa, któremu miało zapobiec dozorowanie.
  2. Dwa lub więcej Państw, w drodze umów, albo dwie lub więcej kolei, w drodze postanowień taryfowych, mogą uzgodnić warunki, pod którymi pewne materiały i przedmioty wyłączone od przewozu na podstawie RID będą dopuszczone do przewozu.
     Państwa lub koleje mogą w tej samej formie przyjąć mniej rygorystyczne warunki dopuszczenia do przewozu niż przewidziane w RID.
     Umowy i postanowienia taryfowe tego rodzaju powinny być ogłoszone i podane do wiadomości Urzędowi Centralnemu, który przekazuje je do wiadomości Państwom.
• Artykuł 6
  Taryfy. Umowy specjalne.
  1. Przewoźne i opłaty dodatkowe oblicza się według taryf prawnie obowiązujących i należycie ogłoszonych w każdym Państwie, ważnych w chwili zawarcia umowy przewozu, również wówczas, gdy przewoźne oblicza się oddzielnie za różne odcinki przewozu.
  2. Taryfy powinny zawierać wszystkie warunki specjalne niezbędne do przewozu, a w szczególności dane niezbędne do obliczenia przewoźnego i opłat dodatkowych oraz, w razie potrzeby, warunki przerachowania walut.
     Warunki taryf mogą tylko wtedy odbiegać od Przepisów ujednoliconych, gdy Przepisy te przewidują to wyraźnie.
  3. Taryfy powinny być stosowane wobec wszystkich na tych samych warunkach.
  4. Koleje mogą zawierać umowy specjalne przyznające zniżki od opłat lub inne udogodnienia, jeżeli przyznają podobne warunki użytkownikom znajdującym się w podobnym położeniu.
     Zniżki od opłat lub inne udogodnienia mogą być przyznawane na potrzeby służb kolei, na potrzeby administracji publicznej lub w celu dobroczynnych.
     Nie ma obowiązku ogłaszania decyzji wydawanych na podstawie ust. 1 i 2.
  5. Taryfy międzynarodowe mogą być uznane za obowiązujące w komunikacji międzynarodowej, z wyłączeniem taryf wewnętrznych.
     Stosowanie taryfy międzynarodowej może być uzależnione od wyraźnego żądania jej w liście przewozowym.
  6. Taryfy oraz ich zmiany uważa się za należycie ogłoszone z chwilą, gdy kolej przekaże wszystkie ich szczegóły do dyspozycji użytkownikom.
     Ogłaszanie taryf międzynarodowych jest obowiązkowe tylko w Państwach, których koleje uczestniczą w tych taryfach jako kolej nadania lub przeznaczenia.
  7. Podwyżki stawek taryf międzynarodowych, jak również inne zarządzenia pociągające za sobą obostrzenia warunków przewozu przewidzianych w tych taryfach, wchodzą w życie najwcześniej w piętnaście dni po ich ogłoszeniu, z wyjątkiem niżej podanych przypadków:
     1. jeżeli taryfa międzynarodowa przewiduje rozszerzenie taryfy wewnętrznej na całą drogę przewozu, stosuje się terminy ogłoszenia obowiązujące dla tej taryfy wewnętrznej,
     2. jeżeli podwyżki opłat taryfy międzynarodowej wynikają z ogólnego podwyższenia opłat taryf wewnętrznych jednej z kolei uczestniczących w przewozie, wchodzą one w życie następnego dnia po ich ogłoszeniu, pod warunkiem że o dostosowaniu opłat taryfy międzynarodowej do tej podwyżki zawiadomiono co najmniej piętnaście dni przedtem; zawiadomienie to nie może jednak nastąpić wcześniej niż ogłoszenie o podwyższeniu opłat w odpowiednich taryfach wewnętrznych,
     3. jeżeli zmiany przewoźnego i opłat dodatkowych przewidzianych w taryfach międzynarodowych są spowodowane zmianami kursu walut lub jeżeli powinny być sprostowane oczywiste pomyłki, to zmiany i sprostowania wchodzą w życie następnego dnia po ich ogłoszeniu.
  8. W Państwach, w których nie ma obowiązku ogłaszania określonych taryf ani stosowania ich do wszystkich użytkowników na tych samych warunkach, postanowienia tego Artykułu nie mają zastosowania, jeśli zawierają one taki obowiązek.
  9. Oprócz przewoźnego i opłat dodatkowych przewidzianych w taryfach kolej nie może pobierać żadnych innych kwot poza wydatkami przez nią poniesionymi. Wydatki te powinny być należycie stwierdzone i wpisane oddzielnie do listu przewozowego, z podaniem wszystkich niezbędnych dowodów.
     Jeżeli dowodami tymi są załączniki dołączone do listu przewozowego i jeżeli pokrycie tych wydatków należy do nadawcy, załączników tych nie wydaje się odbiorcy wraz z listem przewozowym, lecz przekazuje się je nadawcy ze szczególnym rachunkiem należności przewozowych zgodnie z Artykułem 15 par. 7.
• Artykuł 7
  Jednostka obrachunkowa. Kurs przerachowania lub przyjmowania walut
  1. Jednostką obrachunkową przewidzianą w Przepisach ujednoliconych jest specjalne prawo ciągnienia, określone przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy.
     Wyrażona w specjalnym prawie ciągnienia wartość waluty krajowej Państwa będącego członkiem Międzynarodowego Funduszu Walutowego jest ustalana według metody obliczeniowej stosowanej przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy do własnych operacji i transakcji.
  2. Wyrażona w specjalnym prawie ciągnienia wartość waluty krajowej Państwa nie będącego członkiem Międzynarodowego Funduszu Walutowego jest ustalana w sposób określony przez to Państwo.
     Przeliczenie to powinno wyrażać w walucie krajowej w miarę możliwości tę samą wartość realną, która byłaby osiągnięta z zastosowaniem par. 1.
  3. Dla Państwa, które nie jest członkiem Międzynarodowego Funduszu Walutowego i którego ustawodawstwo nie pozwala na stosowanie postanowień par. 1 lub par. 2, ustala się w Przepisach ujednoliconych jednostkę obrachunkową o wartości odpowiadającej trzem frankom złotym.
     Frank złoty jest określony przez 10/31 grama złota o próbie 0,900.
     Przeliczenie franka złotego na walutę krajową powinno w miarę możliwości doprowadzić do osiągnięcia tej samej wartości realnej, jaką osiągnęłoby się z zastosowaniem par. 1.
  4. W ciągu trzech miesięcy od daty wejścia w życie konwencji oraz w każdym wypadku zmiany metody przeliczeniowej lub w wartości swojej waluty krajowej w stosunku do jednostki obrachunkowej Państwa komunikują Urzędowi Centralnemu swoją metodę obliczania zgodnie z
  5. 2 lub wynik przeliczenia zgodnie z par. 3.
     Urząd Centralny przekazuje te informacje do wiadomości Państwom.
  6. Kolej publikuje kursy:
     1. po których przelicza kwoty wyrażone w walucie zagranicznej, jeżeli są one uiszczone w krajowych środkach płatniczych (kursy przerachowania),
     2. po których przyjmuje zagraniczne środki płatnicze (kursy przyjmowania).
• Artykuł 8
  Postanowienia specjalne o niektórych przewozach
  1. W odniesieniu do przewozu wagonów prywatnych obowiązują postanowienia specjalne zawarte w Regulaminie międzynarodowego przewozu kolejami wagonów prywatnych (RIP), Aneks II do Przepisów ujednoliconych.
  2. W odniesieniu do przewozu kontenerów przewidziane są postanowienia specjalne zawarte w Regulaminie międzynarodowego przewozu kolejami kontenerów (RICo), Aneks III do Przepisów ujednoliconych.
  3. W odniesieniu do przewozu przesyłek ekspresowych koleje mogą w wyniku zamieszczenia postanowień w taryfach uzgodnić specjalne przepisy zgodne z Regulaminem międzynarodowego przewozu kolejami przesyłek ekspresowych (RIEx), Aneks IV do Przepisów ujednoliconych.
  4. dwa lub więcej Państw w drodze umowy, a dwie lub więcej kolei w drodze postanowień dodatkowych lub przepisów taryfowych mogą uzgodnić warunki przewozu wprowadzające odchylenia od Przepisów ujednoliconych, a mianowicie w odniesieniu do przewozu:
     1. przesyłek za zbywalnymi dokumentami przewozowymi,
     2. przesyłek wydawanych tylko za zwrotem wtórnika listu przewozowego,
     3. przesyłek czasopism,
     4. przesyłek przeznaczonych na targi i wystawy,
     5. przesyłek przyborów ładunkowych oraz środków chroniących przewożone towary od ciepła i zimna,
     6. przesyłek przewożonych na całej drodze przewozu lub jej części, za listami przewozowymi, które nie służą za dokument obliczeniowy i rozrachunkowy,
     7. przesyłek przewożonych za dokumentami elektronicznego przetwarzania danych.
• Artykuł 9
  Postanowienia dodatkowe
  1. Dwa lub więcej Państw albo dwie lub więcej kolei mogą wydawać postanowienia dodatkowe w celu wykonania Przepisów ujednoliconych. Mogą one odbiegać od Przepisów ujednoliconych tylko wtedy, gdy przepisy te wyraźnie to przewidują.
  2. Postanowienia dodatkowe wchodzą w życie i są ogłaszane w trybie przewidzianym w ustawach i przepisach każdego Państwa. O postanowieniach dodatkowych i ich wprowadzeniu w życie zawiadamia się Urząd Centralny.
• Artykuł 10
  Prawo krajowe
  1. W sprawach nie uregulowanych w Przepisach ujednoliconych, w postanowieniach dodatkowych i w taryfach międzynarodowych stosuje się prawo krajowe.
  2. Przez pojęcie prawa krajowego rozumie się prawo Państwa, włącznie z normami kolizyjnymi, w którym osoba uprawniona dochodzi swoich roszczeń.

• Artykuł 11
  Zawarcie umowy przewozu
  1. Umowa przewozu zawarta jest z chwilą, gdy kolej nadania przyjęła do przewozu towar wraz z listem przewozowym. Przyjęcie stwierdza się przez odciśnięcie w liście przewozowym, a w odpowiednim wypadku, na każdym arkuszu dodatkowym, stempla stacji nadania lub adnotacji maszyny księgowej z datą przyjęcia.
  2. Postępowanie, zgodnie z par. 1, powinno się odbyć bezpośrednio po nadaniu do przewozu całości towaru wymienionego w liście przewozowym - jeśli przepisy obowiązujące na stacji nadania to przewidują - po opłaceniu należności przewozowych, które nadawca bierze na swój rachunek, lub po złożeniu odpowiedniego zabezpieczenia, zgodnie z Artykułem 15 par. 7. Wymienione postępowanie powinno się odbyć w obecności nadawcy, jeżeli tego żąda.
  3. Po nałożeniu stempla lub adnotacji maszyny księgowej list przewozowy stanowi dowód zawarcia i dowód treści umowy przewozu.
  4. Jeżeli jednak chodzi o towary, których załadowanie na podstawie postanowień taryfowych lub zawartych umów z nadawcą należy do niego, jeśli takie umowy są dozwolone na stacji nadania, dane dotyczące masy towaru lub liczby sztuk, wniesione do listu przewozowego, stanowią dowód przeciwko kolei tylko wówczas, gdy kolej sprawdziła tę masę lub liczbę sztuk i potwierdziła to w liście przewozowym. W razie potrzeby dane te można udowodnić w inny sposób.
     Jeżeli jest oczywiste, że z różnicy masy lub liczby sztuk w stosunku do danych wniesionych do listu przewozowego nie wynika żaden rzeczywisty brak, dane te nie mogą stanowić dowodu przeciwko kolei. Występuje to szczególnie w tym przypadku, gdy wagon został przekazany odbiorcy z nie naruszonymi oryginalnymi zamknięciami.
  5. Kolej jest obowiązana poświadczyć na wtórniku listu przewozowego przez odciśnięcie stempla z datą lub nałożenie adnotacji maszyny księgowej przyjęcie towaru i datę jego przyjęcia do przewozu, przed zwróceniem tego wtórnika nadawcy.
     Wtórnik ten nie ma takiego znaczenia jak list przewozowy towarzyszący przesyłce ani konosament.
• Artykuł 12
  List przewozowy
  1. Nadawca powinien złożyć należycie wypełniony list przewozowy.
     Na każdą przesyłkę powinien być wystawiony jeden list przewozowy. Jeden list przewozowy może obejmować ładunek tylko jednego wagonu. Postanowienia dodatkowe mogą przewidywać odchylenia od tych regulacji.
  2. Koleje ustalają jednolity wzór listu przewozowego na przesyłkę zwyczajną i na przesyłkę pospieszną, który powinien zawierać wtórnik przeznaczony dla nadawcy.
     Wybór listu przewozowego przez nadawcę wskazuje, czy towar należy przewieźć jako przesyłkę zwyczajną, czy pospieszną. Żądanie przewiezienia towaru na pewnej części drogi przewozu jako przesyłki pospiesznej, a na innej części drogi przewozu jako przesyłki zwyczajnej nie jest dozwolone, chyba że wszystkie zainteresowane koleje zawarły odpowiednie umowy.
     Dla określonych komunikacji, w szczególności pomiędzy krajami sąsiednimi, koleje mogą przewidzieć w taryfach stosowanie uproszczonego wzoru listu przewozowego.
  3. List przewozowy powinien być drukowany w dwóch lub ewentualnie w trzech językach, z których przynajmniej jeden powinien być językiem roboczym Organizacji.
     Taryfy międzynarodowe mogą ustalać, w jakim języku powinny być zamieszczone przez nadawcę dane w liście przewozowym. W braku takich ustaleń, dane te należy zamieszczać w jednym z języków urzędowych Państwa nadania, z jednoczesnym dodaniem tłumaczenia na jeden z języków roboczych Organizacji, chyba że są one już zamieszczone w jednym z tych języków.
     Zamieszczane przez nadawcę w liście przewozowym dane powinny być pisane literami łacińskimi, jeżeli postanowienia dodatkowe lub taryfy międzynarodowe nie przewidują od tego odchyleń.
• Artykuł 13
  Treść listu przewozowego
  1. List przewozowy powinien w każdym przypadku zawierać:
     1. nazwę stacji przeznaczenia,
     2. nazwę i adres odbiorcy; jako odbiorca powinna być wskazana osoba fizyczna lub inny podmiot prawa,
     3. oznaczenie towaru,
     4. masę lub, w braku masy, podobną wskazówkę, zgodnie z przepisami obowiązującymi na stacji nadania,
     5. liczbę sztuk i rodzaj opakowania przesyłek drobnych lub wagonowych, podlegających przeładowaniu w komunikacji kolejowo-morskiej, bez względu na to, czy przesyłka wagonowa składa się z jednej, czy też z kilku sztuk,
     6. numer wagonu oraz oprócz tego, przy wagonach prywatnych, masę własną (tarę) przy towarach, do których załadowania jest obowiązany nadawca,
     7. dokładne wyliczenie dokumentów wymaganych przez władze celne lub inne władze administracyjne, załączonych do listu przewozowego lub według wskazówki w liście przewozowym, złożonych do dyspozycji kolei na oznaczonej stacji lub w urzędzie celnym albo w innym urzędzie,
     8. nazwisko i adres nadawcy; jako nadawca powinna być wskazana jedna osoba fizyczna lub inny podmiot prawa. Jeżeli przepisy obowiązujące na stacji nadania tego wymagają, nadawca powinien zamieścić przy swoim nazwisku i adresie swój podpis odręczny, nadrukowany lub nałożony za pomocą stempla.
     Przepisy obowiązujące na stacji nadania stosuje się na całej drodze przewozu w zakresie pojęcia "przesyłka wagonowa" i "przesyłka drobna".
  2. List przewozowy powinien, w razie potrzeby, zawierać wszelkie inne wskazówki przewidziane w Przepisach ujednoliconych. Może on zawierać inne wskazówki tylko wówczas, gdy są one przewidziane lub dopuszczone w ustawach lub przepisach jednego z państw, w postanowieniach dodatkowych lub w taryfach i gdy nie są sprzeczne z Przepisami ujednoliconymi.
  3. Jednakże nadawca może zamieścić w przeznaczonym do tego celu miejscu, lecz tylko jako informacje dla odbiorcy, wskazówki odnoszące się do przesyłki, z których nie wynika dla kolei żadna odpowiedzialność lub zobowiązanie.
  4. Niedopuszczalne jest zastępowanie listu przewozowego innymi dokumentami lub dołączanie do niego innych dokumentów niż te, które są przewidziane lub dopuszczone w Przepisach ujednoliconych, w postanowieniach dodatkowych lub w taryfach.
• Artykuł 14
  Droga przewozu i zastosowane taryfy
  1. Nadawca może określić w liście przewozowym drogę przewozu, podając przejścia graniczne lub stacje graniczne, a w odpowiednim przypadku - przejścia graniczne pomiędzy kolejami. Może on wskazać tylko te przejścia lub stacje graniczne, które są otwarte dla przewozu w danej relacji.
  2. Za równoznaczne z określeniem drogi przewozu uważa się:
     1. wskazanie stacji, na których powinny być załatwione formalności wymagane przez władze celne lub inne władze administracyjne, jak również wskazanie tych stacji, na których powinny być dokonane specjalne czynności przy towarze (np. dozór nad zwierzętami, dolodowanie itd.),
     2. wskazanie taryf, które powinny być zastosowane, jeżeli to wystarczy do ustalenia stacji, pomiędzy którymi żądane taryfy powinny być stosowane,
     3. oświadczenie o opłaceniu wszystkich lub części należności przewozowych do X (X oznacza nazwę taryfowego punktu stycznego krajów sąsiadujących).
  3. Poza przypadkami wymienionymi w artykule 3 par. 4 i 5 i w artykule 33 par. 1 kolej może dokonać przewozu inną drogą przewozu niż określona przez nadawcę tylko pod następującymi warunkami:
     1. że formalności wymagane przez władze celne lub inne władze administracyjne, jak również specjalne czynności przy towarze będą zawsze wykonane na stacjach wskazanych przez nadawcę,
     2. że należności przewozowe nie będą większe i terminy dostawy nie będą dłuższe niż należności i terminy dostawy ustalone według drogi przewozu wskazanej przez nadawcę.
     Litery a) nie stosuje się do przesyłek drobnych, jeżeli jedna z kolei uczestniczących w przewozie nie może zachować drogi przewozu wskazanej przez nadawcę z powodu przepisów o drogach przewozu wynikających z jej organizacji międzynarodowych przewozów przesyłek drobnych.
  4. Z zastrzeżeniem postanowień par. 3 należności przewozowe i terminy dostawy oblicza się według drogi przewozu wskazanej przez nadawcę lub w innym przypadku - według drogi, którą wybrała kolej.
  5. Nadawca może wskazać w liście przewozowym taryfy, które powinny być zastosowane. Kolej powinna zastosować te taryfy, jeżeli są spełnione warunki do ich stosowania.
  6. Jeżeli wskazówki nadawcy nie wystarczają do ustalenia drogi przewozu lub taryf, które powinny być zastosowane, albo jeżeli niektóre z tych wskazówek są ze sobą sprzeczne, kolej powinna wybrać tę drogę przewozu lub te taryfy, które uważa za najbardziej korzystne dla nadawcy.
  7. Kolej odpowiada za szkodę wynikłą z dokonanego wyboru zgodnie z par. 6 tylko w razie winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa.
  8. Jeżeli między stacją nadania a stacją przeznaczenia istnieje taryfa międzynarodowa i jeżeli wskutek braku wystarczających wskazówek nadawcy kolej zastosowała tę taryfę, powinna ona zwrócić - na żądanie osoby uprawnionej - ewentualną różnicę między przewoźnym obliczonym w ten sposób a przewoźnym, które wynikłoby z łącznego zastosowania na tej samej drodze przewozu innych obowiązujących taryf, jeśli ta różnica przewyższałaby kwotę 4 jednostek obrachunkowych z jednego listu przewozowego.
     Powyższa zasada obowiązuje również, jeżeli z powodu braku wystarczających wskazówek kolej zastosowała łączenie poszczególne taryfy, podczas gdy istnieje taryfa międzynarodowa bardziej korzystna w zakresie opłat, chociaż wszystkie inne warunki są takie same.
• Artykuł 15
  Opłacanie należności przewozowych
  1. Należności przewozowe (przewoźne, opłaty dodatkowe, należności celne i inne powstałe począwszy od przyjęcia do przewozu aż do wydania) płaci nadawca albo odbiorca, zgodnie z niżej podanymi przepisami.
     Przy stosowaniu tych postanowień opłaty, które na podstawie zastosowanej taryfy powinny być dodawane przy obliczaniu przewoźnego do stawek zwyczajnych lub do stawek wyjątkowych, uważa się za przewoźne.
  2. Nadawca, który bierze na swój rachunek całość lub część należności przewozowych, powinien wskazać to w liście przewozowym, używając jednego z następujących oświadczeń:
     1.  
        1. "franko przewoźne", jeżeli bierze na swój rachunek tylko przewoźne,
        2. "franko przewoźne oraz (...)", jeżeli bierze na swój rachunek oprócz przewoźnego inne należności; powinien on określić dokładnie te należności; uzupełnienia, które mogą dotyczyć tylko opłat dodatkowych lub innych należności, powstałych począwszy od przyjęcia przesyłki do przewozu aż do jej wydania, a także opłat pobieranych przez władze celne lub inne władze administracyjne, nie powinny prowadzić do podziału kwoty ogólnej tej samej kategorii należności (np. kwoty ogólnej cła i innych opłat należnych władzom celnym, przy czym podatek od wartości dodanej uważa się za oddzielną kategorię należności),
        3. "franko przewoźne do X" (X oznacza nazwę taryfowego punktu stycznego sąsiadujących krajów), jeżeli bierze na swój rachunek przewoźne do X,
        4. "franko przewoźne oraz (...) do X" (X oznacza nazwę taryfowego punktu stycznego sąsiadujących krajów), jeżeli bierze na swój rachunek, oprócz przewoźnego, inne należności do X, z wyłączeniem wszystkich należności odnoszących się do następnego kraju lub kolei; postanowienia punktu ii stosuje się przez analogię,
     2. "franko wszystkie należności przewozowe", jeżeli bierze na swój rachunek wszystkie należności przewozowe (przewoźne, opłaty dodatkowe, cło i inne należności),
     3. "franko (...)", jeżeli bierze na swój rachunek określoną kwotę, kwotę tę należy podać w walucie kraju nadania, gdy postanowienia taryfy nie stanowią inaczej.
     Opłaty dodatkowe i inne należności, które według przepisów obowiązujących na stacji nadania powinny być obliczone za całą drogę przewozu, jak również opłatę za deklarowaną wartość dostawy, przewidzianą w artykule 16 par. 2, w razie opłacenia należności zgodnie z literą a) punkt iv, uiszcza zawsze w całości nadawca.
  3. Taryfy międzynarodowe mogą nakazywać w kwestii opłacania należności przewozowych wyłączne stosowanie określonych oświadczeń przewidzianych w par. 2 lub stosowanie innych oświadczeń.
  4. Należności przewozowe, których nadawca nie wziął na swój rachunek, uważa się za przekazane na odbiorcę. Jednakże należności przewozowe zawsze obciążają nadawcę, gdy odbiorca nie odebrał listu przewozowego, nie skorzystał z praw przysługujących mu zgodnie z Artykułem 28 par. 4, ani też nie zmienił umowy przewozu zgodnie z Artykułem 31.
  5. Opłaty dodatkowe, takie jak postojowe, składowe, za ważenie, ponosi zawsze odbiorca, jeżeli ich pobranie wynika z okoliczności spowodowanych przez odbiorcę lub ze zgłoszonego przez niego żądania.
  6. Kolej nadania może żądać od nadawcy opłacenia z góry należności przewozowych, jeżeli chodzi o towary, które według jej oceny narażone są na szybkie zepsucie lub które z powodu małej wartości lub swych właściwości nie zabezpieczają dostatecznie tych należności.
  7. Jeżeli przy nadaniu nie można dokładnie ustalić kwoty należności przewozowych, którą nadawca bierze na swój rachunek, należności te wpisuje się do rachunku przedpłaty, na podstawie którego należy rozliczyć się z nadawcą, najpóźniej w ciągu trzydziestu dni po upływie terminu dostawy. Kolej może żądać, tytułem zabezpieczenia, wpłaty pewnej sumy za pokwitowaniem w wysokości odpowiadającej w przybliżeniu tym należnościom. Nadawcy wydaje się, za zwrotem pokwitowania, szczegółowy rachunek należności przewozowych, sporządzony według danych zamieszczonych w rachunku przedpłaty.
  8. Stacja nadania powinna szczegółowo podać zarówno w liście przewozowym, jak i we wtórniku listu przewozowego należności przewozowe opłacone z góry, jeśli przepisy obowiązujące na stacji nadania nie postanawiają, że należności te powinny być wyszczególnione tylko we wtórniku listu przewozowego. W przypadku przewidzianym w par. 7 należności te nie powinny być podane ani w liście przewozowym, ani we wtórniku listu przewozowego.
• Artykuł 16
  Wartość dostawy
  1. Każda przesyłka może być przedmiotem deklaracji wartości dostawy. Kwota deklarowanej wartości dostawy powinna być wpisana cyframi do listu przewozowego i podana w walucie kraju nadania, w innej walucie określonej w taryfie lub w jednostce obrachunkowej.
  2. Opłatę za deklarowanie wartości dostawy oblicza się za całą drogę przewozu według taryf kolei nadania.
• Artykuł 17
  Zaliczenia i zaliczki
  1. Nadawca może obciążyć towar zaliczeniem do wysokości jego wartości w momencie przyjęcia towaru przez stację nadania.
     Kwota zaliczenia powinna być wyrażona w walucie kraju nadania; taryfy mogą przewidywać wyjątki.
  2. Kolej jest obowiązana wypłacić zaliczenie dopiero wówczas, gdy odbiorca wpłaci tę kwotę zaliczenia. Kwotę tę należy postawić do dyspozycji w terminie trzydziestu dni po jej wpłaceniu; po upływie tego terminu należą się odsetki w stosunku rocznym pięć procent (5%).
  3. Jeżeli odbiorcy wydano towar w całości lub w części, nie pobierając od niego uprzednio zaliczenia, kolej jest obowiązana wynagrodzić nadawcy szkodę do wysokości kwoty zaliczenia, zachowując roszczenie zwrotne do odbiorcy.
  4. Za obciążenie przesyłki zaliczeniem pobiera się opłatę ustaloną w taryfach; opłatę tę należy uiścić także wtedy, gdy zaliczenie zostało zniesione lub zmniejszone wskutek zmiany umowy przewozu zgodnie z Artykułem 30 par. 1.
  5. Zaliczki są dopuszczalne tylko na podstawie przepisów obowiązujących na stacji nadania.
  6. Kwota zaliczenia i zaliczki powinna być wpisana do listu przewozowego w cyfrach.
• Artykuł 18
  Odpowiedzialność za wskazówki zamieszczone w liście przewozowym
  Nadawca jest odpowiedzialny za ścisłość swoich wskazówek zamieszczonych w liście przewozowym. Ponosi on wszelkie następstwa wynikające z tego, że te wskazówki są niewłaściwe, niedokładne, niekompletne lub wpisane w innym miejscu niż na to przeznaczone. Jeżeli miejsce to jest niewystarczające, nadawca powinien w nim wskazać, gdzie znajduje się uzupełnienie wskazówki.
• Artykuł 19
  Stan, opakowanie i oznaczenie towaru
  1. Jeżeli kolej przyjmuje do przewozu towar mający wyraźne ślady uszkodzenia, może ona żądać, aby w liście przewozowym wskazano stan tego towaru.
  2. Towar, którego właściwości wymagają opakowania, powinien być opakowany przez nadawcę w sposób zabezpieczający ten towar przed całkowitym lub częściowym zaginięciem i uszkodzeniem podczas przewozu oraz zapobiegający wyrządzeniu szkody osobom, środkom przewozowym oraz innym towarom. Poza tym opakowanie powinno odpowiadać przepisom obowiązującym na stacji nadania.
  3. Jeżeli nadawca nie zastosował się do postanowień
  4. 2, kolej może odmówić przyjęcia towaru albo żądać, aby nadawca uznał w liście przewozowym brak lub wadliwość opakowania, podając jego dokładny opis.
  5. Nadawca ponosi odpowiedzialność za wszelkie skutki wynikłe z braku lub wadliwości opakowania, a w szczególności powinien naprawić szkodę, którą kolej poniosła z tego tytułu.
     Jeżeli w liście przewozowym brak jest odpowiedniego oświadczenia, na kolei ciąży obowiązek udowodnienia braku lub wadliwości opakowania.
  6. Z zastrzeżeniem wyjątku przewidzianego w taryfach, nadawca przesyłki drobnej powinien podać na każdej sztuce lub na nalepce dopuszczonej przez kolej, w sposób jasny i wykluczający jakąkolwiek zamianę i całkowicie zgodnie z danymi zawartymi w liście przewozowym, wyraźnie i w sposób uniemożliwiający wytarcie:
     1. nazwisko i adres odbiorcy,
     2. stację przeznaczenia.
     Dane wymienione pod lit. a) i b) powinny być również zamieszczone na każdej sztuce przesyłki wagonowej, przeładowywanej w komunikacji kolejowo-morskiej.
     Poprzednie nieaktualne napisy lub nalepki nadawca powinien uczynić nieczytelnymi lub usunąć.
  7. Jeżeli postanowienia dodatkowe lub taryfy nie przewidują wyjątku, przedmioty kruche lub łatwo rozsypujące się w wagonie oraz towary, które mogą zanieczyścić lub uszkodzić inne przesyłki, przewozi się tylko jako przesyłki wagonowe, chyba że towary te będą opakowane lub połączone w sposób uniemożliwiający ich stłuczenie, zagubienie, zanieczyszczenie lub też uszkodzenie innych przesyłek.
• Artykuł 20
  Nadanie do przewozu i załadowanie towaru
  1. Tryb nadawania towarów do przewozu regulują przepisy obowiązujące na stacji nadania.
  2. Załadowanie towarów należy do kolei lub nadawcy, stosownie do przepisów obowiązujących na stacji nadania, jeśli niniejsze Przepisy ujednolicone nie zawierają innych postanowień albo jeśli w liście przewozowym nie ma wskazówki o zawarciu specjalnego porozumienia pomiędzy nadawcą a koleją. Jeżeli załadowanie towaru należy do nadawcy, powinien on przestrzegać granicy obciążenia wagonu. Jeżeli na poszczególnych odcinkach drogi przewozu obowiązują różne granice obciążenia, nadawca powinien przestrzegać najniższej granicy obciążenia na całej drodze przewozu. Postanowienia ustalające granice obciążenia, których należy przestrzegać, ogłasza się w takim samym trybie, jak taryfy. Kolej może wskazać nadawcy, na jego żądanie, granicę obciążenia, której należy przestrzegać.
  3. Jeżeli towar został załadowany prze nadawcę, nadawca ponosi odpowiedzialność za wszelkie następstwa wynikłe z wadliwego załadowania i powinien w szczególności wynagrodzić kolei szkodę poniesioną z tego powodu. Jednakże Artykuł 15 stosuje się do ponoszenia kosztów wynikłych z poprawienia wadliwego załadowania. Na kolei ciąży obowiązek udowodnienia wadliwości załadowania.
  4. Towary powinny być przewożone w wagonach krytych, w wagonach niekrytych, w wagonach niekrytych pod oponami lub w wagonach specjalnie urządzonych, stosownie do przepisów taryf międzynarodowych, jeśli niniejsze Przepisy ujednolicone nie zawierają w tym zakresie innych postanowień. Jeżeli nie ma taryf międzynarodowych lub jeżeli nie zawierają one postanowień w tej kwestii, przepisy obowiązujące na stacji nadania mają zastosowanie do całej drogi przewozu.
  5. Nakładanie zamknięć na wagony regulują przepisy obowiązujące na stacji nadania. Nadawca wskazuje w liście przewozowym liczbę i znaki zamknięć, które nałożył na wagon.
• Artykuł 21
  Sprawdzenie
  1. Kolej ma prawo zawsze sprawdzić, czy przesyłka opowiada oświadczeniom wniesionym do listu przewozowego oraz czy zachowano przepisy dotyczące towarów dopuszczonych do przewozu warunkowo.
  2. Jeżeli sprawdzana jest zawartość przesyłki, to zależnie od tego, czy sprawdzenie odbywa się na stacji nadania, czy na stacji przeznaczenia, należy wezwać nadawcę lub odbiorcę, aby był obecny przy tym sprawdzeniu. Jeżeli zainteresowany nie stawi się albo jeżeli sprawdzenie odbywa się na drodze przewozu, należy dokonać go w obecności dwóch świadków nie należących do personelu kolejowego, jeśli ustawy i przepisy obowiązujące w Państwie, w którym odbywa się sprawdzenie, nie stanowią inaczej.
     Kolej może jednak sprawdzić zawartość przesyłki na drodze przewozu tylko wtedy, gdy wymagają tego okoliczności eksploatacyjne lub przepisy celne albo inne przepisy administracyjne.
  3. Wynik sprawdzenia oświadczeń zamieszczonych w liście przewozowym należy wnieść do tego listu. Jeżeli sprawdzenia dokonano na stacji nadania, wynik sprawdzenia należy wnieść również do wtórnika listu przewozowego, jeśli jest on w posiadaniu kolei.
     Jeżeli przesyłka nie odpowiada oświadczeniom zamieszczonym w liście przewozowym lub jeżeli nie zostały zachowane przepisy dotyczące towarów dopuszczonych do przewozu warunkowo, należności powstałe z tytułu sprawdzenia obciążają towar, chyba że zostały uiszczone bezpośrednio.
• Artykuł 22
  Ustalenie masy i liczby sztuk
  1. Przepisy obowiązujące w każdym Państwie określają warunki, na których podstawie kolej powinna ustalić masę towaru lub liczbę przesyłki, jak również rzeczywistą masę własną wagonu. Kolej powinna zamieścić w liście przewozowym wynik tych ustaleń.
  2. Jeżeli zważenie dokonane przez kolej po zawarciu umowy przewozu wykazuje różnicę masy, to za podstawę do obliczenia przewoźnego przyjmuje się masę ustaloną przez stację nadania lub w braku takiej masy - masę wskazaną przez nadawcę, gdy:
     1. różnica w sposób oczywisty powstała wskutek naturalnych właściwości towaru lub wskutek wpływów atmosferycznych,
     2. zważenia dokonano na wadze wagonowej i jego wynik nie różni się więcej niż o dwa procent od masy ustalonej przez stację nadania lub w braku takiej masy - od masy wskazanej przez nadawcę.
• Artykuł 23
  Przekroczenie granicy obciążenia
  1. Jeżeli stacja nadania lub stacja pośrednia stwierdzi przekroczenie granicy obciążenia wagonu, nadwyżka ładunku może być usunięta z wagonu nawet wówczas, gdy dopłata się nie należy. W odpowiednim przypadku nadawcę lub w razie zmiany umowy przewozu, zgodnie z Artykułem 31 - odbiorcę wzywa się bezzwłocznie do udzielenia wskazówek dotyczących nadwyżki ładunku.
  2. Niezależnie od zapłacenia dopłat przewidzianych w artykule 24 przewoźne za nadwyżkę ładunku oblicza się za wykonany przewóz według stawek taryfy zastosowanej do przesyłki głównej. W razie odładowania nadwyżki ładunku, należności za odładowanie pobiera się według taryf kolei, która tę czynność wykonała.
     Jeżeli osoba uprawniona rozporządzi, aby nadwyżkę wysłano do stacji przeznaczenia przesyłki głównej lub do innej stacji przeznaczenia albo zwrócono ją na stację nadania, postępuje się z nią jak z oddzielną przesyłką.
• Artykuł 24
  Dopłaty przewoźnego
  1. Niezależnie od opłacenia różnicy przewoźnego i odszkodowania za ewentualną szkodę, kolej może pobrać:
     1. dopłatę w wysokości 1 jednostki obrachunkowej od każdego kilograma masy brutto całej sztuki przesyłki:
        1. w razie niezgodnego, nieścisłego lub niedostatecznego oznaczenia materiałów i przedmiotów wyłączonych od przewozu na podstawie RID,
        2. w razie niezgodnego, nieścisłego lub niedostatecznego oznaczenia materiałów i przedmiotów dopuszczonych do przewozu warunkowo na podstawie RID lub w razie niezachowania tych warunków,
     2. dopłatę w wysokości 5 jednostek obrachunkowych za każde 100 kg masy powyżej granicy obciążenia, jeżeli wagon został załadowany przez nadawcę,
     3. dopłatę w wysokości podwójnej różnicy:
        1. między przewoźnym, jakie należałoby pobrać za odległość od stacji nadania do stacji przeznaczenia, a przewoźnym obliczonym w razie niezgodnego, nieścisłego lub niedostatecznego oznaczenia towarów nie przewidzianych pod lit. a) albo w razie każdego oznaczenia mogącego spowodować zastosowanie do przesyłki taryfy niższej niż ta, która powinna być w rzeczywistości zastosowana,
        2. między przewoźnym za masę deklarowaną a przewoźnym za masę stwierdzoną, w razie podania masy niższej od masy rzeczywistej.
     Jeżeli przesyłka składa się z towarów, do których stosuje się różne stawki taryfowe, i jeżeli masę każdego z tych towarów można ustalić bez trudności, dopłatę ustala się według stawki stosowanej dla każdego z towarów, gdy w ten sposób otrzymuje się niższą dopłatę.
  2. Jeżeli w odniesieniu do tego samego wagonu wskazano masę niższą od masy rzeczywistej i nastąpiło przekroczenie granicy obciążenia wagonu, za każde z tych dwóch przekroczeń pobiera się dopłaty oddzielnie.
  3. Dopłaty obciążają towar bez względu na miejsce, w którym zostały stwierdzone fakty uzasadniające ich pobranie.
  4. Wysokość dopłaty i podstawę jej pobrania odnotowuje się w liście przewozowym.
  5. Dopłaty nie pobiera się w razie:
     1. niezgodnego z rzeczywistością wskazania masy, jeżeli zważenie należy obligatoryjnie do kolei, stosownie do przepisów obowiązujących na stacji nadania,
     2. niezgodnego z rzeczywistością wskazania masy lub przekroczenia granicy obciążenia wagonu, jeżeli nadawca zażądał w liście przewozowym zważenia przez kolej,
     3. przekroczenia granicy obciążenia, które nastąpiło podczas przewozu wskutek wpływów atmosferycznych, jeżeli udowodniono, że masa ładunku przy nadaniu na stacji nadania nie przekraczała granicy obciążenia,
     4. zwiększenia się masy w czasie przewozu bez przekroczenia granicy obciążenia wagonu, jeżeli udowodniono, że zwiększenie się masy nastąpiło wskutek wpływów atmosferycznych,
     5. wskazania masy niezgodnego z rzeczywistością, bez przekroczenia granicy obciążenia, jeżeli różnica pomiędzy masą wskazaną w liście przewozowym a masą stwierdzoną nie przekracza trzech procent wskazanej masy,
     6. przekroczenia granicy obciążenia wagonu, jeżeli kolej nie zgłosiła ani nie podała w inny sposób nadawcy granicy obciążenia w sposób umożliwiający jej przestrzeganie.
• Artykuł 25
  Dokumenty do załatwienia formalności administracyjnych. Zamknięcia celne
  1. Nadawca jest obowiązany dołączyć do listu przewozowego dokumenty niezbędne do załatwienia, przed wydaniem towaru, formalności wymaganych przez władze celne lub inne władze administracyjne. Dokumenty te mogą dotyczyć wyłącznie towarów objętych tym samym listem przewozowym, chyba że przepisy celne lub przepisy innych władz administracyjnych albo taryfy stanowią inaczej.
     Jeżeli dokumenty te nie są dołączone do listu przewozowego lub też powinny być dostarczone przez odbiorcę, nadawca powinien wskazać w liście przewozowym stację, urząd celny lub każdy inny urząd, do którego właściwe dokumenty będą dostarczone do dyspozycji kolei i w którym powinny być załatwione formalności.
     Jeżeli nadawca sam uczestniczy w czynnościach wymaganych przez władze celne lub inne władze administracyjne albo zastępuje go w tych czynnościach pełnomocnik, wystarczy, że dokumenty będą dostarczone podczas tych czynności.
  2. Kolej nie ma obowiązku sprawdzania, czy dostarczone dokumenty są wystarczające i prawidłowe.
  3. Nadawca odpowiada wobec kolei za wszelkie szkody, jakie mogłyby powstać wskutek braku, niedostateczności lub nieprawidłowości tych dokumentów, jeśli nie zachodzi wina kolei.
     Kolej odpowiada, w razie winy, za skutki wynikłe z zagubienia, niewykorzystania lub nieprawidłowego wykorzystania dokumentów wymienionych w liście przewozowym i do niego dołączonych lub powierzonych kolei; jednakże ewentualne odszkodowanie nie może być w żadnym wypadku wyższe od odszkodowania za zaginięcie towaru.
  4. Nadawca powinien zastosować się do przepisów celnych lub do przepisów innych władz administracyjnych dotyczących opakowania i przykrycia towarów oponami. Jeżeli nadawca nie opakował lub nie przykrył oponami towaru zgodnie z tymi przepisami, może tego dokonać kolej; wynikające z tego koszty obciążają towar.
  5. Kolej może odmówić przyjęcia do przewozu przesyłek, których zamknięcia nałożone przez władze celne lub inne władze administracyjne są uszkodzone lub wadliwe.
• Artykuł 26
  Załatwienie formalności administracyjnych
  1. Gdy przesyłka znajduje się w drodze, formalności wymagane przez władze celne lub inne władze administracyjne załatwia kolej. Jednakże czynności te kolej może zlecić pełnomocnikowi.
  2. Przy załatwianiu tych formalności kolej odpowiada za swoją winę lub za winę swojego pełnomocnika; jednakże ewentualne odszkodowanie nie może być w żadnym wypadku wyższe od odszkodowania za zaginięcie towaru.
  3. Nadawca za pomocą wskazówki wniesionej do listu przewozowego, a odbiorca w wyniku zlecenia na podstawie Artykułu 31 może żądać:
     1. osobistego lub przez pełnomocnika uczestnictwa przy załatwianiu tych formalności w celu udzielenia niezbędnych wyjaśnień i zgłoszenia odpowiednich uwag,
     2. osobistego lub przez pełnomocnika załatwienia tych formalności w takim zakresie, w jakim uprawniają go ustawy i przepisy Państwa, w którym formalności te powinny być załatwione,
     3. opłacenia należności celnych i innych należności; jeżeli on sam lub jego pełnomocnik uczestniczy w załatwianiu formalności albo je załatwia, w takim zakresie, w jakim upoważniają go do tego ustawy i przepisy Państwa, w którym formalności te są załatwiane.
     Ani nadawca, ani odbiorca uprawniony do dysponowania przesyłką, ani ich pełnomocnik nie mają prawa objęcia towaru w posiadanie.
  4. Jeżeli nadawca wyznaczył do załatwiania formalności wymaganych przez władze celne lub inne władze administracyjne stację, na której obowiązujące przepisy nie pozwalają załatwiać tych formalności, lub jeżeli wskazał dla tych formalności jakikolwiek inny sposób postępowania, który nie może być wykonany, kolej postępuje w taki sposób, jaki uzna za najkorzystniejszy dla uprawnionego, i zawiadamia nadawcę o podjętych krokach.
     Jeżeli nadawca zamieścił w liście przewozowym oświadczenie o opłacaniu należności przewozowych, obejmujące również cło, kolej może według swojego uznania załatwić formalności celne bądź to w drodze, bądź to na stacji przeznaczenia.
  5. Z zastrzeżeniem wyjątku przewidzianego w par. 4 ustęp drugi, odbiorca ma prawo załatwić formalności celne na stacji przeznaczenia, na której znajduje się urząd celny, jeżeli w liście przewozowym zawarte jest żądanie oclenia na stacji przeznaczenia albo jeżeli nie ma takiego żądania, ale towar nadejdzie na stację przeznaczenia jako towar celny. Formalności te odbiorca może załatwić również na stacji przeznaczenia, na której nie ma urzędu celnego, jeżeli ustawy i przepisy Państwa na to zezwalają albo jeżeli kolej i władze celne uprzednio wyraziły na to zgodę.
     Wykonanie jednego z powyższych uprawnień zakłada uprzednie opłacenie należności obciążających towar.
     Jednakże kolej może postąpić zgodnie z par. 4, jeżeli odbiorca nie odebrał listu przewozowego w terminie przewidzianym w przepisach obowiązujących na stacji przeznaczenia.
• Artykuł 27
  Terminy dostawy
  1. Terminy dostawy są ustalane w umowach zawieranych pomiędzy kolejami uczestniczącymi w przewozie lub w taryfach międzynarodowych mających zastosowanie od stacji nadania do stacji przeznaczenia. Dla pewnych przewozów szczególnych i w pewnych relacjach terminy te mogą być ustalane również na podstawie planów przewozów, mających zastosowanie pomiędzy zainteresowanymi kolejami; w tym wypadku powinny być one wniesione do taryf międzynarodowych lub do umów specjalnych, które ewentualnie przewidują odchylenia od postanowień par. 3 do 9.
     Wszystkie te terminy nie mogą być w żadnym wypadku dłuższe od tych, które wynikają z poniższych paragrafów.
  2. Jeżeli brak jest wskazówki o terminach dostawy przewidzianych w par. 1, z zastrzeżeniem postanowień następnych paragrafów, terminy dostawy są następujące:
     1. dla przesyłek wagonowych:
        1. pospiesznych
           termin odprawy 12 godzin
           termin przewozu za każde, nawet rozpoczęte 400 km 24 godziny
        2. zwyczajnych
           termin odprawy 24 godziny
           termin przewozu za każde, nawet rozpoczęte 300 km 24 godziny
     2. dla przesyłek drobnych:
        1. pospiesznych
           termin odprawy 12 godzin
           termin przewozu za każde, nawet rozpoczęte 300 km 24 godziny
        2. zwyczajnych
           termin odprawy 24 godziny
           termin przewozu za każde, nawet rozpoczęte 200 km 24 godziny
     Wszystkie odległości dotyczą odległości taryfowych.
  3. Termin przewozu oblicza się za łączną odległość między stacją nadania i stacją przeznaczenia. Termin odprawy liczy się tylko raz bez względu na liczbę kolei uczestniczących w przewozie.
  4. Koleje mogą ustalić terminy dodatkowe o określonym czasie obowiązywania w następujących wypadkach:
     1. dla przesyłek nadawanych do przewozu poza stacjami lub dla przesyłek wydawanych poza stacjami,
     2. dla przesyłek przewożonych:
        1. na linii lub na sieci nie dostosowanej do szybkiej obsługi przesyłek,
        2. łącznicami, które łączą dwie linie sieci tej samej kolei lub różnych kolei,
        3. linią drugorzędnego znaczenia,
        4. liniami, których szerokość toru jest różna,
        5. drogą morską lub śródlądowymi drogami wodnymi,
        6. drogą lądową, jeżeli nie istnieje połączenie kolejowe,
     3. dla przesyłek, do których stosuje się stawki przewoźnego według wewnętrznych taryf specjalnych lub wyjątkowych ze stawkami obniżonymi,
     4. nadzwyczajnych okoliczności, które powodują niezwykły wzrost przewozów lub niezwykłe trudności eksploatacyjne.
  5. Terminy dodatkowe przewidziane w par. 4 lit. a)-c) powinny być zamieszczone w taryfach lub w przepisach należycie ogłoszonych w każdym Państwie.
     Terminy przewidziane w par. 4 lit. d) powinny być ogłoszone i nie mogą wejść w życie przed ich ogłoszeniem.
  6. Bieg terminu dostawy rozpoczyna się o północy następującej po przyjęciu towaru do przewozu. Jednakże dla przesyłek pospiesznych bieg terminu rozpoczyna się o 24 godziny później, gdy dzień następujący po przyjęciu do przewozu jest niedzielą lub ustawowym dniem świątecznym, a stacja nadania nie jest otwarta dla przesyłek pospiesznych w tę niedzielę lub w tym dniu świątecznym.
  7. Jeżeli nie zachodzi wina kolei, termin dostawy wydłuża się o czas zatrzymania spowodowanego:
     1. sprawdzeniem stosownie do Artykułu 21 i 22 par. 1, jeżeli wynik sprawdzenia różni się od danych zamieszczonych w liście przewozowym,
     2. załatwianiem formalności wymaganych przez władze celne lub inne władze administracyjne,
     3. zmianą umowy przewozu zgodnie z Artykułem 30 lub 31,
     4. wykonaniem specjalnych czynności przy towarze,
     5. przeładowaniem lub poprawieniem wadliwego załadowania dokonanego przez nadawcę,
     6. każdą przerwą w komunikacji, uniemożliwiającą przez pewien czas rozpoczęcie lub kontynuowanie przewozu.
     Przyczynę i czas tych wydłużeń należy wpisać do listu przewozowego. W odpowiednich wypadkach wydłużenia te mogą być udokumentowane w inny sposób.
  8. Termin dostawy zawiesza się dla:
     1. przesyłek zwyczajnych - w niedzielę i w określone ustawowo dni świąteczne,
     2. przesyłek pospiesznych - w niedzielę i w określone ustawowo dni świąteczne, jeżeli obowiązujące w danym Państwie przepisy przewidują w tych dniach zawieszenie biegu terminu dostawy w kolejowej komunikacji wewnętrznej,
     3. przesyłek pospiesznych i zwyczajnych - w soboty, jeżeli obowiązujące w danym Państwie przepisy przewidują w tych dniach zawieszenie biegu terminu dostawy w kolejowej komunikacji wewnętrznej.
  9. Jeżeli termin dostawy powinien zakończyć się po zakończeniu godzin pracy stacji przeznaczenia, to termin ten upływa po dwóch godzinach po następnym rozpoczęciu pracy stacji.
     Ponadto przy przesyłkach pospiesznych, jeżeli termin dostawy powinien zakończyć się w niedzielę albo w dniu świątecznym, określonym w par. 8 lit. b), termin ten upływa dopiero o odpowiedniej godzinie następnego dnia roboczego.
  10. Termin dostawy jest zachowany, jeżeli przed jego upływem:
      1. zawiadomiono odbiorcę o nadejściu towaru i jeżeli jest on przygotowany do dyspozycji odbiorcy, w razie gdy chodzi o przesyłkę, która powinna być wydana na stacji i o której nadejściu zawiadamia się odbiorcę,
      2. towar jest przygotowany do dyspozycji odbiorcy, w razie gdy chodzi o przesyłkę, która powinna być wydana na stacji i o której nadejściu nie zawiadamia się odbiorcy,
      3. towar jest postawiony do dyspozycji odbiorcy, gdy chodzi o przesyłkę, która powinna być wydana poza stacją.
• Artykuł 28
  Wydanie
  1. Kolej jest obowiązana wydać odbiorcy na stacji przeznaczenia list przewozowy i towar za pokwitowaniem i po opłaceniu należności kolei przekazanych do opłacenia przez odbiorcę.
     Przyjęcie listu przewozowego zobowiązuje odbiorcę do zapłacenia kolei przekazanych na niego należności.
  2. Za równoznaczne z wydaniem towaru odbiorcy uważa się dokonane zgodnie z przepisami obowiązującymi na stacji przeznaczenia:
     1. przekazanie towaru urzędowi celnemu lub podatkowemu do jego pomieszczeń ekspedycyjnych lub składów, jeżeli nie znajdują się one pod nadzorem kolei,
     2. oddanie towaru na skład kolei lub spedytorowi albo publicznemu przedsiębiorstwu składowemu.
  3. Przepisy obowiązujące na stacji przeznaczenia lub umowy z odbiorcą ustalają, czy kolej jest uprawniona lub obowiązana dostarczyć odbiorcy towar poza stację przeznaczenia, a więc na bocznicę lub do mieszkania odbiorcy, lub też na skład kolei.
     Jeżeli kolej dostarcza towar albo zleca dostarczenie go na bocznicę odbiorcy, do jego mieszkania lub do składu, towar uważa się za wydany dopiero z chwilą dostarczenia. Z zastrzeżeniem innego porozumienia między koleją a posiadaczem bocznicy, czynności wykonywane przez kolej na rachunek i pod nadzorem posiadacza bocznicy nie są objęte umową przewozu.
  4. Po przybyciu towaru do stacji przeznaczenia odbiorca ma prawo żądać od kolei wydania listu przewozowego i towaru.
     Jeżeli stwierdzono zaginięcie towaru lub jeżeli towar nie nadszedł przed upływem terminu przewidzianego w artykule 39 par. 1, odbiorca może dochodzić wobec kolei we własnym imieniu swoich praw wynikających z umowy przewozu.
  5. Osoba uprawniona może odmówić przyjęcia towaru, nawet po odbiorze listu przewozowego i zapłaceniu należności przewozowych tak długo, jak długo nie uwzględni się jej żądania ustalenia przypuszczalnej szkody.
  6. Poza tym wydanie towaru odbywa się według przepisów obowiązujących na stacji przeznaczenia.
• Artykuł 29
  Wyrównanie pobranych należności przewozowych
  1. Jeżeli taryfę zastosowano niewłaściwie albo jeżeli popełniono błąd w obliczeniu lub w pobraniu należności przewozowych, a wynikła z tego różnica przekracza 4 jednostki obrachunkowe w odniesieniu do jednego listu przewozowego, kolej zwraca nadpłatę, natomiast niedobór należy zapłacić kolei. Zwrot następuje z urzędu.
  2. Jeżeli listu przewozowego nie odebrano, niedobór uiszcza kolei nadawca. Jeżeli odbiorca odebrał list przewozowy albo jeżeli umowa przewozu została zmieniona zgodnie z Artykułem 31, nadawca jest obowiązany zapłacić niedobór w zakresie dotyczącym tylko tych należności przewozowych, które wziął na swój rachunek zgodnie z oświadczeniem zamieszczonym przez niego w liście przewozowym. Pozostałą część niedoboru jest obowiązany zapłacić odbiorca.
  3. Kwoty należne na podstawie niniejszego Artykułu podlegają oprocentowaniu w stosunku rocznym 5%, począwszy od dnia wezwania do zapłaty albo od dnia reklamacji przewidzianej w artykule 53 lub, jeżeli nie było ani wezwania do zapłaty, ani reklamacji, od dnia wniesienia powództwa sądowego.
  Jeżeli osoba uprawniona nie dostarczy kolei w wyznaczonym jej odpowiednim terminie dokumentów uzasadniających roszczenie, niezbędnych do ostatecznego załatwienia reklamacji, odsetek nie liczy się za okres od upływu tego terminu do czasu dostarczenia dokumentów.

• Artykuł 30
  Zmiana przez nadawcę
  1. Nadawca może, w drodze udzielenia dodatkowych zleceń, zmienić umowę przewozu, zarządzając:
     1. zwrócenie towaru na stacji nadania,
     2. zatrzymanie towaru w drodze,
     3. wstrzymanie wydania towaru,
     4. wydanie towaru innej osobie niż odbiorca wymieniony w liście przewozowym,
     5. wydanie towaru na innej stacji niż stacja przeznaczenia wskazana w liście przewozowym,
     6. odesłanie towaru na stację nadania,
     7. obciążenie przesyłki zaliczeniem,
     8. zwiększenie, zmniejszenie lub anulowanie zaliczenia,
     9. przyjęcie na swój rachunek należności przewozowych za przesyłkę nie opłaconą z góry lub zwiększenie należności przewozowych przyjętych na swój rachunek zgodnie z Artykułem 15 par. 2.
     Taryfy kolei nadania mogą postanawiać, że zlecenia wymienione pod literami g) do i) nie są dopuszczalne.
     Postanowienia dodatkowe lub taryfy międzynarodowe obowiązujące pomiędzy kolejami uczestniczącymi w przewozie mogą dopuszczać zlecenia wyżej nie wymienione.
     W żadnym wypadku zlecenia nie mogą powodować podziału przesyłki.
  2. Wyżej wymienione dodatkowe zlecenia należy składać w formie oświadczenia na piśmie, sporządzonego według wzoru ustalonego i ogłoszonego przez koleje.
     Oświadczenie to nadawca powinien również zamieścić i podpisać we wtórniku listu przewozowego, który powinien być przedstawiony jednocześnie kolei. Stacja nadania potwierdza przyjęcie dodatkowego zlecenia przez odciśnięcie we wtórniku pod oświadczeniem nadawcy swego stempla z datą i zwraca wtórnik nadawcy.
     Jeżeli nadawca żąda zwiększenia, zmniejszenia lub anulowania zaliczenia, powinien on okazać wydane mu zaświadczenie. W razie zwiększenia lub zmniejszenia zaliczenia, nadawcy zwraca się zaświadczenie po jego poprawieniu; w razie anulowania zaliczenia, nie zwraca się nadawcy zaświadczenia. Dodatkowe zlecenia, udzielone w innej formie niż ustalona, są nieważne.
  3. Jeżeli kolej wykonuje zlecenia nadawcy nie żądając od niego przedstawienia wtórnika listu przewozowego, odpowiada za szkodę wyrządzoną przez to odbiorcy, gdy nadawca przekazał mu wtórnik listu przewozowego. Jednakże ewentualne odszkodowanie nie powinno przekraczać odszkodowania przewidzianego w razie zaginięcia towaru.
  4. Nawet gdy nadawca ma wtórnik listu przewozowego, to jego prawo do zmiany umowy przewozu wygasa, w razie gdy odbiorca:
     1. odebrał list przewozowy,
     2. przyjął towar,
     3. skorzystał ze swoich praw zgodnie z Artykułem 28 par. 4,
     4. jest uprawniony, zgodnie z Artykułem 31, do udzielenia zleceń, jeśli przesyłka weszła na obszar celny kraju przeznaczenia.
     Od tej chwili kolej powinna stosować się do zleceń i wskazówek odbiorcy.
• Artykuł 31
  Zmiana przez odbiorcę
  1. Jeżeli nadawca nie wziął na swój rachunek należności przewozowych w kraju przeznaczenia, a także nie zamieścił w liście przewozowym oświadczenia "Odbiorca nie jest upoważniony do udzielania dodatkowych zleceń", odbiorca może, w drodze dodatkowych zleceń, zmienić umowę przewozu, zarządzając:
     1. zatrzymanie towaru w drodze,
     2. wstrzymanie wydania towaru,
     3. wydanie towaru w kraju przeznaczenia innej osobie niż odbiorca wymieniony w liście przewozowym,
     4. wydanie towaru w karu przeznaczenia na innej stacji niż stacja przeznaczenia wymieniona w liście przewozowym, jeśli taryfy międzynarodowe nie postanawiają inaczej,
     5. załatwienie formalności wymaganych przez władze celne lub inne władze administracyjne zgodnie z Artykułem 26 par. 3.
     Postanowienia dodatkowe lub taryfy międzynarodowe obowiązujące między kolejami uczestniczącymi w przewozie mogą dopuszczać inne wyżej nie wymienione zlecenia.
     W żadnym wypadku zlecenia nie mogą powodować podziału przesyłki.
     Zlecenia odbiorcy są wykonywane dopiero po wejściu przesyłki na obszar celny kraju przeznaczenia.
  2. Zlecenia te powinny być udzielone stacji przeznaczenia lub stacji wejściowej kraju przeznaczenia w formie oświadczenia pisemnego, sporządzonego według wzoru ustalonego i ogłoszonego przez kolej. Zlecenia udzielane w innej formie niż ustalona są nieważne.
  3. Prawo odbiorcy do zmiany umowy przewozu wygasa, w razie gdy odbiorca:
     1. odebrał list przewozowy,
     2. przyjął towar,
     3. skorzystał ze swoich praw zgodnie z Artykułem 28 par. 4,
     4. wyznaczona przez niego zgodnie z par. 1 lit. c) osoba odebrała list przewozowy lub skorzystała z przysługujących jej praw zgodnie z Artykułem 28 par. 4.
     5. Jeżeli odbiorca zlecił wydanie towaru innej osobie, to osoba ta nie ma prawa zmiany umowy przewozu.
• Artykuł 32
  Wykonanie dodatkowych zleceń
  1. Kolej nie może odmówić wykonania dodatkowych zleceń udzielonych zgodnie z Artykułami 30 i 31 ani opóźniać ich wykonania, chyba że:
     1. wykonanie nie jest już możliwe w chwili nadejścia zlecenia do stacji, która powinna je wykonać,
     2. wykonanie mogłoby zakłócić normalną pracę eksploatacyjną,
     3. wykonanie jest sprzeczne, gdy chodzi o zmianę stacji przeznaczenia, z ustawami i przepisami jednego z Państw, a w szczególności z przepisami celnymi lub przepisami innych władz administracyjnych,
     4. wartość towaru, gdy chodzi o zmianę stacji przeznaczenia, według oceny kolei, nie pokrywa wszystkich należności przewozowych obciążających towar aż do nowej stacji przeznaczenia, chyba że należności te będą niezwłocznie zapłacone lub zabezpieczone.
     Osobę, która udzieliła dodatkowych zleceń, należy możliwie najszybciej zawiadomić o przeszkodach nie pozwalających na ich wykonanie.
     Jeżeli kolej nie mogła przewidzieć tych przeszkód, osoba, która udzieliła dodatkowych zleceń, ponosi wszelkie skutki wynikające z tego, że kolej rozpoczęła ich wykonywanie.
  2. Koszty wynikające z wykonania zlecenia powinny być zapłacone zgodnie z Artykułem 15, z wyjątkiem tych, które powstały z winy kolei.
  3. Z zastrzeżeniem postanowień par. 1 kolej odpowiada za zawinione przez nią skutki niewykonania lub niewłaściwego wykonania zlecenia. Jednakże ewentualne odszkodowanie nie powinno przekraczać odszkodowania przewidzianego w razie zaginięcia towaru.
• Artykuł 33
  Przeszkoda w przewozie
  1. W razie przeszkody w przewozie, kolej rozstrzyga, czy bardziej korzystne jest przewieźć towar z urzędu, zmieniając drogę przewozu, czy też należy w interesie nadawcy zażądać od niego wskazówek, przekazując mu wszelkie potrzebne informacje, jakimi dysponuje kolej.
     Jeżeli nie zachodzi wina kolei, ma ona prawo pobrać przewoźne za rzeczywistą drogę przewozu i rozporządza terminami dostawy odpowiadającymi tej drodze przewozu.
  2. Jeżeli dalszy przewóz nie jest możliwy, kolej żąda wskazówek od nadawcy.
     Jednakże kolej nie ma obowiązku żądania takich wskazówek w razie przejściowej przeszkody wynikłej z przyczyn powstałych z zastosowania Artykułu 3 par. 4.
  3. Nadawca może udzielić w liście przewozowym wskazówek dotyczących postępowania w razie powstania przeszkody w przewozie.
     Jeżeli według oceny kolei wskazówki te nie mogą być wykonane, kolej żąda od nadawcy nowych wskazówek.
  4. Nadawca zawiadomiony o przeszkodzie w przewozie może udzielić wskazówek bądź na stacji nadania, bądź na stacji, na której znajduje się towar. Jeżeli nadawca zmienia odbiorcę lub stację przeznaczenia albo udziela wskazówek stacji, na której znajduje się towar, powinien on zamieścić swoje wskazówki we wtórniku listu przewozowego i wtórnik ten przedstawić kolei.
  5. Jeżeli kolej zastosuje się do wskazówek nadawcy, nie żądając przedstawienia wtórnika listu przewozowego, i jeżeli wtórnik ten nadawca przekazał odbiorcy, kolej odpowiada wobec odbiorcy za wynikłą z tego szkodę. Jednakże ewentualne odszkodowanie nie powinno przekraczać odszkodowania przewidzianego w razie zaginięcia towaru.
  6. Jeżeli nadawca zawiadomiony o przeszkodzie w przewozie nie udzielił w rozsądnym terminie wskazówek możliwych do wykonania, kolej postępuje według przepisów o przeszkodach w wydaniu obowiązujących w miejscu, w którym towar został zatrzymany.
     Jeżeli towar został sprzedany, kwotę uzyskaną ze sprzedaży należy po potrąceniu należności obciążających towar oddać do dyspozycji nadawcy. Jeżeli kwota uzyskana ze sprzedaży jest niższa od należności przewozowych, nadawca jest obowiązany zapłacić różnicę.
  7. Jeżeli przeszkoda w przewozie ustaje przed nadejściem wskazówek nadawcy, towar należy skierować do stacji przeznaczenia, nie czekając na te wskazówki; nadawcę należy zawiadomić o tym jak najszybciej.
  8. Jeżeli przeszkoda w przewozie powstała po zmianie umowy przewozu, dokonanej przez odbiorcę zgodnie z Artykułem 31, kolej jest obowiązana zawiadomić o tym odbiorcę. Postanowienia par. 1, 2, 6, 7 i 9 stosuje się odpowiednio.
  9. Z zastrzeżeniem winy kolei, kolej może w razie przeszkody w przewozie pobrać opłatę za postój wagonu.
  10. Do przewozów wykonywanych zgodnie z Artykułem 33 stosuje się postanowienia Artykułu 32.
• Artykuł 34
  Przeszkoda w wydaniu
  1. W razie przeszkody w wydaniu towaru, stacja przeznaczenia powinna niezwłocznie zawiadomić o tym nadawcę za pośrednictwem stacji nadania i zażądać od niego wskazówek. Nadawcę należy zawiadomić bez pośrednictwa stacji nadania pisemnie, telegraficznie lub dalekopisem, jeżeli zażądał on tego w liście przewozowym; koszty zawiadomienia obciążają towar.
  2. Jeżeli przeszkoda w wydaniu ustała przed nadejściem wskazówek nadawcy do stacji przeznaczenia, towar należy wydać odbiorcy. O wydaniu tym należy zawiadomić niezwłocznie nadawcę pocztowym listem poleconym; koszty zawiadomienia obciążają towar.
  3. Jeżeli odbiorca odmawia przyjęcia towaru, nadawca ma prawo udzielić wskazówek nawet wtedy, gdy nie może okazać wtórnika listu przewozowego.
  4. Nadawca może w liście przewozowym także zażądać, aby w razie powstania przeszkody w wydaniu odesłano mu towar z powrotem z urzędu. W innym wypadku konieczna jest wyraźna zgoda nadawcy.
  5. Jeżeli taryfy nie zawierają innych postanowień, nadawca powinien udzielić wskazówek za pośrednictwem stacji nadania.
  6. W wypadkach nie przewidzianych wyżej kolej odpowiedzialna za wydanie postępuje zgodnie z ustawami i przepisami obowiązującymi w miejscu wydania.
     Jeżeli towar został sprzedany, kwotę uzyskaną ze sprzedaży należy po potrąceniu należności obciążających towar oddać do dyspozycji nadawcy. Jeżeli kwota uzyskana ze sprzedaży jest niższa od tych należności, nadawca jest obowiązany zapłacić różnicę.
  7. Jeżeli przeszkoda w wydaniu powstała już po zmianie umowy przewozu przez odbiorcę zgodnie z Artykułem 31, kolej powinna zawiadomić o tym odbiorcę. Postanowienia par. 1, 2 i 6 stosuje się odpowiednio.
  8. Postanowienia Artykułu 32 stosuje się do przewozów wykonywanych na podstawie postanowień Artykułu 34.

• Artykuł 35
  Współodpowiedzialność kolei
  1. Kolej, która przyjęła do przewozu towar wraz z listem przewozowym, odpowiada za wykonanie przewozu na całej drodze aż do wydania.
  2. Każda następna kolej przez samo przyjęcie towaru wraz z listem przewozowym uczestniczy w umowie przewozu stosownie do warunków określonych w tym dokumencie i przyjmuje wynikające z niej obowiązki; nie narusza to jednak postanowień Artykułu 55 par. 3 dotyczących kolei przeznaczenia.
• Artykuł 36
  Zakres odpowiedzialności
  1. Kolej odpowiada za szkodę powstałą wskutek całkowitego lub częściowego zaginięcia albo uszkodzenia towaru w czasie od przyjęcia do przewozu aż do wydania, jak również za szkodę wynikłą z przekroczenia terminu dostawy.
  2. Kolej jest zwolniona od tej odpowiedzialności, jeżeli zaginięcie, uszkodzenie lub przekroczenie terminu dostawy nastąpiło z winy osoby uprawnionej, z powodu jej zlecenia nie wywołanego winą kolei, z powodu wady własnej towaru (wewnętrzne zepsucie, ubytek itp.) lub wskutek okoliczności, których kolej nie mogła uniknąć i których skutkom nie mogła zapobiec.
  3. Kolej jest zwolniona od tej odpowiedzialności, jeżeli zaginięcie lub uszkodzenie nastąpiło wskutek szczególnego niebezpieczeństwa, wynikającego z jednej lub kilku niżej wymienionych okoliczności:
     1. z przewozu wykonanego w wagonie niekrytym na podstawie odpowiednich postanowień lub na postawie umowy zawartej z nadawcą, wskazanej w liście przewozowym,
     2. z braku lub wadliwości opakowania, jeżeli towary ze względu na swoje naturalne właściwości narażone są na zaginięcie lub uszkodzenie,
     3. z załadowania przez nadawcę lub wyładowania przez odbiorcę na podstawie odpowiednich przepisów lub umowy zawartej z nadawcą i wskazanej w liście przewozowym albo na podstawie umowy zawartej z odbiorcą,
     4. z wadliwego załadowania, jeżeli tego załadowania dokonał nadawca na podstawie odpowiednich przepisów lub zawartej z nim umowy wskazanej w liście przewozowym,
     5. z załatwiania przez nadawcę, odbiorcę lub pełnomocnika jednego z nich formalności wymaganych przez wadze celne lub inne władze administracyjne,
     6. z naturalnych właściwości pewnych towarów powodujących całkowite lub częściowe ich zaginięcie albo uszkodzenie, w szczególności przez połamanie, rdzę, wewnętrzne samoistne zepsucie, wyschnięcie, rozsypanie,
     7. z oznaczenia niezgodnego z rzeczywistością, nieścisłego lub niedostatecznego przedmiotów wyłączonych od przewozu lub dopuszczonych do przewozu warunkowo lub z niezachowania przez nadawcę środków ostrożności przewidzianych dla przedmiotów dopuszczonych do przewozu warunkowo,
     8. z przewozu żywych zwierząt,
     9. z przewozu, który na podstawie odpowiednich postanowień lub umowy zawartej z nadawcą i wskazanej w liście przewozowym powinien być wykonany pod dozorem, jeżeli zaginięcie lub uszkodzenie wynikło z niebezpieczeństwa, któremu dozorowanie miało zapobiec.
• Artykuł 37
  Ciężar dowodu
  1. Dowód, że przekroczenie terminu dostawy, zaginięcie lub uszkodzenie spowodowane zostało jedną z okoliczności przewidzianych w Artykule 36 par. 2, ciąży na kolei.
  2. Jeżeli kolej wykaże, że ze względu na okoliczności danego wypadku zaginięcie lub uszkodzenie mogło wyniknąć z jednego lub kilku szczególnych niebezpieczeństw przewidzianych w Artykule 36 par. 3, istnieje domniemanie, że szkoda z nich wynikła.
  Osoba uprawniona zachowuje jednak prawo do udowodnienia, że szkoda nie została spowodowana całkowicie lub częściowo przez jedno z tych niebezpieczeństw.
  Domniemania tego nie stosuje się w wypadku przewidzianym w artykule 36 par. 3 lit. a), jeżeli wystąpił nadmierny ubytek lub zaginięcie całych sztuk przesyłki.
• Artykuł 38
  Domniemanie w razie ponownego nadania
  1. Jeżeli przesyłkę nadaną do przewozu na podstawie Przepisów ujednoliconych ponownie nadano na warunkach tych samych przepisów i jeżeli po ponownym nadaniu stwierdzono częściowe zaginięcie lub uszkodzenie, istnieje domniemanie, że częściowe zaginięcie lub uszkodzenie nastąpiło w czasie ostatniej umowy przewozu, pod warunkiem że przesyłka pozostawała pod nadzorem kolei i że przesyłkę nadano w takim stanie, w jakim nadeszła do stacji ponownego nadania.
  2. Domniemanie takie istnieje także wtedy, gdy ponowne nadanie poprzedziła umowa przewozu nie oparta na Przepisach ujednoliconych, pod warunkiem że w razie bezpośredniego nadania od pierwotnej stacji nadania do ostatniej stacji przeznaczenia można było zastosować te przepisy.
• Artykuł 39
  Domniemanie zaginięcia towaru
  1. Osoba uprawniona może bez dalszych dowodów uważać towar za zaginiony, jeżeli nie wydano lub nie postawiono go do dyspozycji odbiorcy w ciągu trzydziestu dni po upływie terminu dostawy.
  2. Otrzymawszy odszkodowanie za zaginiony towar, osoba uprawniona może pisemnie zażądać, aby w razie odnalezienia towaru w ciągu roku po wypłaceniu odszkodowania zawiadomiono ją o tym niezwłocznie. O zgłoszeniu takiego żądania kolej wydaje poświadczenie na piśmie.
  3. W ciągu trzydziestu dni po otrzymaniu takiego zawiadomienia osoba uprawniona może żądać, aby towar wydano jej na jednej ze stacji na drodze przewozu. W tym wypadku powinna ona opłacić wszelkie należności za przewóz od stacji nadania do stacji, na której ma nastąpić wydanie, i zwrócić otrzymane odszkodowanie, ewentualnie po potrąceniu wydatków związanych z tym odszkodowaniem. Jednakże zachowuje ona swoje prawa do odszkodowania za przekroczenie terminu dostawy, przewidziane w Artykułach 43 i 46.
  4. Jeżeli nie zgłoszono żądania przewidzianego w par. 2 lub nie udzielono wskazówek w terminie przewidzianym w par. 3 lub jeżeli towar został odnaleziony po upływie jednego roku od wypłacenia odszkodowania, kolej rozporządza towarem zgodnie z ustawami i przepisami swojego Państwa.
• Artykuł 40
  Odszkodowanie w razie zaginięcia
  1. W razie całkowitego lub częściowego zaginięcia towaru, kolej powinna bez jakichkolwiek dalszych odszkodowań zapłacić odszkodowanie obliczone według:
     • ceny giełdowej,
     • ceny rynkowej, w braku ceny giełdowej,
     • wartości użytkowej towaru tego samego rodzaju i gatunku w czasie i w miejscu, w którym towar został przyjęty do przewozu, jeżeli brak jednej i drugiej ceny.
  2. Wysokość odszkodowania nie może przewyższać 17 jednostek obrachunkowych za każdy brakujący kilogram masy brutto, z zastrzeżeniem ograniczenia przewidzianego w artykule 45.
  3. Kolej powinna zwrócić, oprócz przewoźnego, cło i inne kwoty zapłacone w związku z przewozem zaginionego towaru.
  4. Jeżeli obliczenie odszkodowania wymaga przeliczenia kwot wyrażonych w walutach obcych, to kwoty te należy przeliczyć według kursu obowiązującego w dniu i w miejscu zapłaty odszkodowania.
• Artykuł 41
  Odpowiedzialność w razie ubytku masy przy przewozie
  1. Jeżeli chodzi o towary, które z powodu swych właściwości tracą zazwyczaj na masie w związku z ich przewozem, kolej odpowiada bez względu na przebytą odległość tylko za tę część ubytku masy, która przewyższa następujące normy:
     1. dwa procent masy dla towarów płynnych lub nadanych do przewozu w stanie wilgotnym oraz dla następujących towarów:
        • chmiel,
        • drewno farbiarskie tarte lub mielone,
        • grzyby świeże,
        • jarzyny świeże,
        • kit świeży,
        • kory,
        • korzenie,
        • lukrecja,
        • kości całe lub mielone,
        • liście tytoniowe świeże,
        • mydła i oleje twarde,
        • odpadki skór,
        • owoce świeże, suszone lub smażone,
        • rogi i kopyta,
        • ryby suszone,
        • skóry,
        • skóry futrzane,
        • skóry garbowane,
        • sól,
        • szczecina,
        • ścięgna zwierzęce,
        • tłuszcze,
        • torf,
        • tytoń krajany,
        • wełna,
        • węgiel i koks,
        • włosie końskie,
     2. jeden procent wagi dla wszystkich innych towarów suchych.
  2. Kolej nie może powoływać się na ograniczenie odpowiedzialności przewidziane w par. 1, jeżeli na podstawie okoliczności danego wypadku udowodniono, że brak nie wynika z przyczyn uzasadniających stosowanie dopuszczalnych norm.
  3. W razie przewozu kilku sztuk towaru na podstawie jednego listu przewozowego, ubytek masy przy przewozie oblicza się dla każdej sztuki, jeżeli jej masę podano oddzielnie w liście przewozowym przy nadaniu, lub można ją ustalić w inny sposób.
  4. W razie całkowitego zaginięcia towaru, przy obliczaniu odszkodowania nie stosuje się żadnego potrącenia ubytku masy.
  5. Postanowienia niniejszego Artykułu nie naruszają w niczym postanowień Artykułów 36 i 37.
• Artykuł 42
  Odszkodowanie w razie uszkodzenia
  1. W razie uszkodzenia towaru kolej obowiązana jest zapłacić, bez dalszego odszkodowania, kwotę, o którą obniżyła się wartość towaru. Za podstawę do obliczenia tej kwoty przyjmuje się procent, o który na stacji przeznaczenia obniżyła się wartość towaru, ustalona zgodnie z Artykułem 40.
  2. Odszkodowanie nie może jednak przewyższać:
     1. jeżeli cała przesyłka doznała obniżenia wartości wskutek uszkodzenia - kwoty, którą należałoby zapłacić w razie zaginięcia całej przesyłki,
     2. jeżeli tylko część przesyłki doznała obniżenia wartości wskutek uszkodzenia - kwoty, którą należałoby zapłacić w razie zaginięcia części, która doznała obniżenia wartości.
  3. Kolej powinna poza tym zwrócić, w stosunku określonym par. 1, poniesione koszty przewidziane w artykule 40 par. 3.
• Artykuł 43
  Odszkodowanie w razie przekroczenia terminu dostawy
  1. Jeżeli wskutek przekroczenia terminu dostawy powstała szkoda, włącznie z uszkodzeniem przesyłki, kolej powinna zapłacić odszkodowanie, które nie może przekraczać potrójnej kwoty przewoźnego.
  2. W razie całkowitego zaginięcia towaru, odszkodowanie przewidziane w par. 1 nie może być łączone z odszkodowaniem z Artykułu 40.
  3. W razie częściowego zaginięcia towaru, odszkodowanie przewidziane w par. 1 nie może przekraczać potrójnej kwoty przewoźnego za nie zaginioną część przesyłki.
  4. W razie uszkodzenia towaru, nie będącego skutkiem przekroczenia terminu dostawy, odszkodowanie przewidziane w par. 1 łączy się w danym wypadku z odszkodowaniem przewidzianym w artykule 42.
  5. W żadnym wypadku odszkodowanie przewidziane w par. 1 i odszkodowania przewidziane w Artykułach 40 i 42 nie mogą łącznie wynosić więcej niż odszkodowanie, które należałoby zapłacić w razie całkowitego zaginięcia towaru.
  6. Kolej może dopuścić w taryfach międzynarodowych lub w umowach specjalnych inną zasadę wypłacania odszkodowań w odstępstwie od zasad przewidzianych w par. 1, jeżeli zgodnie z Artykułem 27 par. 1 termin dostawy został ustalony na podstawie planów przewozowych.
  Jeżeli w tym wypadku terminy dostawy przewidziane w artykule 27 par. 2 zostały przekroczone, osoba uprawniona może żądać albo odszkodowania przewidzianego w par. 1 niniejszego Artykułu, albo odszkodowania ustalonego w taryfach międzynarodowych lub w umowach specjalnych.
• Artykuł 44
  Odszkodowanie w razie winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa
  Jeżeli zaginięcie, uszkodzenie lub przekroczenie terminu dostawy lub niedokładne albo wadliwe wykonanie świadczeń dodatkowych przez kolej, przewidzianych w Przepisach ujednoliconych, jest wynikiem winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa kolei, kolej powinna zapłacić osobie uprawnionej pełne odszkodowanie za udowodniona szkodę.
  W razie rażącego niedbalstwa, odszkodowanie jest jednak ograniczone do podwójnej wysokości maksymalnych kwot przewidzianych w Artykułach 25, 26, 30, 32, 33, 40, 42, 43, 45 i 46.
• Artykuł 45
  Ograniczenie odszkodowania w określonych taryfach
  Jeżeli kolej ustala szczególne warunki przewozu w taryfach specjalnych lub wyjątkowych, które przewidują zniżki w porównaniu z przewoźnym obliczonym według taryf ogólnych, może ona ograniczyć odszkodowanie należne osobie uprawnionej w razie zaginięcia, uszkodzenia lub przekroczenia terminu dostawy, w takim zakresie, w jakim ograniczenie to jest przewidziane w taryfie.
  Jeżeli te szczególne warunki przewozu mają zastosowanie tylko do części drogi przewozu, to ograniczenie to przysługuje tylko wówczas, gdy przyczyna uzasadniająca odszkodowanie powstała na tej części drogi przewozu.
• Artykuł 46
  Odszkodowanie w razie deklarowania wartości dostawy
  W razie deklarowania wartości dostawy można żądać, oprócz odszkodowań przewidzianych w Artykułach 40, 42, 43 i 45, wyrównania dalszej udowodnionej szkody do wysokości kwoty deklarowanej wartości dostawy.
• Artykuł 47
  Oprocentowanie odszkodowania
  1. Osoba uprawniona może żądać odsetek od odszkodowania w wysokości 5 procent w stosunku rocznym, naliczanych od dnia wniesienia reklamacji przewidzianej w artykule 53 lub od dnia wytoczenia powództwa sądowego, gdy nie było reklamacji.
  2. Odsetki należą się tylko wówczas, gdy odszkodowanie przewyższa 4 jednostki obrachunkowe w odniesieniu do jednego listu przewozowego.
  3. Jeżeli osoba uprawniona nie dostarczy kolei w wyznaczonym jej odpowiednim terminie dokumentów uzasadniających roszczenie, niezbędnych do ostatecznego załatwienia reklamacji, odsetek tych nie nalicza się za okres od upływu tego terminu do chwili dostarczenia dokumentów.
• Artykuł 48
  Odpowiedzialność w komunikacji kolejowo-morskiej
  1. Przy przewozach kolejowo-morskich liniami, o których mowa w artykule 2 par. 2 konwencji, każde Państwo może poprzez żądanie zamieszczenia odpowiedniego zapisu w liście linii podległych Przepisom ujednoliconym uzupełnić przyczyny uzasadniające zwolnienie od odpowiedzialności, przewidziane w artykule 36, ogółem niżej podanych przyczyn.
     Przewoźnik może jednak powołać się na te przyczyny, tylko w razie gdy udowodni, że zaginięcie, uszkodzenie lub przekroczenie terminu dostawy powstało podczas przewozu morzem od chwili załadowania towaru na statek aż do chwili wyładowania towaru ze statku.
     Przyczyny uzasadniające zwolnienie od odpowiedzialności są następujące:
     1. działanie, niedbalstwo lub zaniedbanie kapitana, załogi albo pracowników przewoźnika podczas prowadzenia lub zarządzania statkiem,
     2. niezdatność statku do żeglugi, pod warunkiem że przewoźnik udowodni, że niezdatność ta nie wynika z braku należytej troski z jego strony o utrzymanie statku w stanie zdatnym do żeglugi, o zapewnienie należytej obsady załogi, należytego urządzenia i zaopatrzenia lub też o przystosowanie i utrzymanie w dobrym stanie wszystkich części statku, przeznaczonych do załadowania towaru, tak aby były zdatne do przyjęcia, przewozu i zabezpieczenia towaru,
     3. pożar, jeżeli przewoźnik udowodni, że nie został on spowodowany wskutek jego działalności lub winy ani wskutek działalności lub winy kapitana, załogi, pilota lub pracowników przewoźnika,
     4. niebezpieczeństwo, zagrożenie lub wypadki na morzu lub innych wodach żeglownych,
     5. ratowanie lub usiłowanie ratowania życia lub mienia na morzu,
     6. załadowanie towaru na pokładzie statku, pod warunkiem że za zgodą nadawcy wyrażoną w liście przewozowym towar umieszczono na pokładzie i nie przewozi się go w wagonie.
     Powyższe przyczyny uzasadniające zwolnienie od odpowiedzialności nie uchylają ani nie zmniejszają w niczym ogólnych obowiązków przewoźnika, a w szczególności jego obowiązku należytej troski o utrzymanie statku w stanie zdatnym do żeglugi, o zapewnienie należytej obsady załogi, należytego urządzenia i zaopatrzenia lub też o przystosowanie i utrzymanie w dobrym stanie wszystkich części statku, przeznaczonych do załadowania towaru, tak aby były one zdatne do przyjęcia, przewozu i zabezpieczenia towaru.
     Przewoźnik powołujący się na powyższe przyczyny uzasadniające zwolnienie od odpowiedzialności ponosi jednak odpowiedzialność, jeżeli uprawniony udowodni, że przekroczenie terminu dostawy, zaginięcie lub uszkodzenie towaru nastąpiło z winy przewoźnika, kapitana, załogi, pilota lub pracowników przewoźnika, powstałej w innych przypadkach niż przewidziane pod lit. a).
  2. Jeżeli ta sama linia morska obsługiwana jest przez kilka przedsiębiorstw wpisanych na listę wymienioną w Artykułach 3 i 10 konwencji, w stosunku do wszystkich przedsiębiorstw stosuje się ten sam system odpowiedzialności.
     Ponadto gdy te przedsiębiorstwa zostały wpisane na listę na żądanie kilku Państw, w sprawie przyjęcia przepisów o odpowiedzialności powinno być zawarte wcześniej porozumienie między tymi Państwami.
  3. O zarządzeniach wydanych na podstawie niniejszego Artykułu zawiadamia się Urząd Centralny.
     Zarządzenia te wchodzą w życie najwcześniej po upływie trzydziestu dni od daty pisma, którym Urząd Centralny zawiadomił o nich inne Państwa.
     Wymienionych zarządzeń nie stosuje się do przesyłek znajdujących się w drodze.
• Artykuł 49
  Odpowiedzialność w razie wypadku nuklearnego
  Kolej jest zwolniona od odpowiedzialności ciążącej na niej na podstawie Przepisów ujednoliconych, jeżeli szkoda powstała wskutek wypadku nuklearnego i jeżeli według ustaw i przepisów o odpowiedzialności w dziedzinie energii nuklearnej, obowiązujących w danym Państwie, właściciel urządzenia nuklearnego lub równorzędna mu osoba odpowiada za tę szkodę.
• Artykuł 50
  Odpowiedzialność kolei za swoich pracowników
  Kolej opowiada za swoich pracowników oraz za inne osoby, którymi się posługuje przy wykonywaniu przewozu.
  Jeżeli jednak pracownicy kolei na żądanie zainteresowanego wypełniają listy przewozowe, dokonują tłumaczeń lub spełniają inne czynności, do których kolej nie jest zobowiązana, uważa się ich za działających na rachunek osoby, której świadczą te usługi.
• Artykuł 51
  Roszczenia szczególne
  We wszystkich wypadkach, w których mają zastosowanie Przepisy ujednolicone, można wystąpić przeciwko kolei z roszczeniem o odszkodowanie bez względu na tytuł, na jakim jest oparte, tylko na warunkach i w granicach przewidzianych w niniejszych przepisach.
  To samo dotyczy również roszczeń dochodzonych od pracowników kolei i innych osób, za które kolej odpowiada na podstawie Artykułu 50.

• Artykuł 52
  Stwierdzenie częściowego zaginięcia lub uszkodzenia
  1. Jeżeli kolej ujawni lub przypuszcza albo też osoba uprawniona twierdzi, że towar częściowo zaginął lub został uszkodzony, kolej jest obowiązana niezwłocznie, w miarę możliwości w obecności osoby uprawnionej, ustalić protokolarnie, w zależności od rodzaju szkody, stan towaru, jego masę oraz - jeżeli jest to możliwe - rozmiar i przyczynę szkody, jak również czas jej powstania.
     Odpis tego protokołu wydaje się osobie uprawnionej bezpłatnie.
  2. Jeżeli osoba uprawniona nie uznaje stwierdzeń protokołu, może ona żądać ustalenia stanu i masy towaru, jak również przyczyn i rozmiaru szkody przez rzeczoznawcę powołanego przez obie strony lub przez sąd. Postępowanie to podlega ustawom i przepisom Państwa, w którym odbywa się ustalenie szkody.
• Artykuł 53
  Reklamacje
  1. Reklamacje z umowy przewozu należy wnosić na piśmie do kolei wskazanej w artykule 55.
  2. Prawo wnoszenia reklamacji przysługuje osobom, które mają prawo wytoczenia powództwa sądowego przeciwko kolei na podstawie Artykułu 54.
  3. Wnosząc reklamację nadawca powinien przedstawić wtórnik listu przewozowego. W braku wtórnika, nadawca może wnieść reklamację do kolei tylko za zgodą odbiorcy lub po przedstawieniu dowodu, że odbiorca odmówił przyjęcia przesyłki.
     Jeżeli reklamację wnosi odbiorca, powinien przedstawić list przewozowy, jeśli mu go wydano.
  4. List przewozowy, wtórnik listu przewozowego i inne dokumenty, których dołączenie do reklamacji osoba uprawniona uważa za konieczne, powinny być przedstawione w oryginałach lub odpisach, które na żądanie kolei powinny być we właściwy sposób uwierzytelnione.
     Przy ostatecznym załatwianiu reklamacji kolej może żądać przedstawienia listu przewozowego, wtórnika listu przewozowego lub zaświadczenia o zaliczeniu w oryginałach, w celu zamieszczenia na nich adnotacji o załatwieniu.
• Artykuł 54
  Osoby uprawnione do wytoczenia powództwa sądowego przeciwko kolei
  1. Prawo do wytoczenia powództwa sądowego o zwrot kwot zapłaconych na podstawie umowy przewozu przysługuje tylko temu, kto dokonał zapłaty.
  2. Prawo do wytoczenia powództwa sądowego z tytułu zaliczeń przewidzianych w Artykule 17 przysługuje tylko nadawcy.
  3. Prawo do wytoczenia powództwa sądowego z tytułu innych roszczeń wynikających z umowy przewozu przysługuje:
     1. nadawcy do chwili, gdy odbiorca:
        1. odebrał list przewozowy,
        2. przyjął towar lub
        3. skorzystał z przysługujących mu praw na podstawie Artykułu 28 par. 4 lub Artykułu 31,
     2. odbiorcy od chwili, gdy:
        1. odebrał list przewozowy,
        2. przyjął towar,
        3. skorzystał z praw przysługujących mu na podstawie Artykułu 28 4 lub
        4. skorzystał z przysługujących mu praw na podstawie Artykułu 31; jednakże prawo wytoczenia powództwa sądowego wygasa z chwilą, gdy osoba wyznaczona przez odbiorcę zgodnie z Artykułem 31 par. 1 lit. c) odebrała list przewozowy lub przyjęła towar albo skorzystała z praw przysługujących jej na podstawie Artykułu 28 par. 4.
  4. Wytaczając powództwo sądowe nadawca powinien przedstawić wtórnik listu przewozowego. W braku wtórnika nadawca może wytoczyć powództwo na podstawie par. 3 lit. a) tylko za zgodą odbiorcy lub po przedstawieniu dowodu, że odbiorca odmówił przyjęcia przesyłki.
     Przy wytaczaniu powództwa sądowego odbiorca powinien przedstawić list przewozowy, jeżeli został on mu wydany.
• Artykuł 55
  Koleje, przeciwko którym mogą być wytoczone powództwa sadowe
  1. Powództwa sądowe o zwrot kwot zapłaconych na podstawie umowy przewozu można wytoczyć przeciwko kolei, która pobrała te kwoty, albo przeciwko kolei, na rzecz której zostały one pobrane.
  2. Powództwo sądowe z tytułu zaliczeń przewidzianych w artykule 17 można wytoczyć tylko przeciwko kolei nadania.
  3. Inne powództwa sądowe wynikające z umowy przewozu można wytoczyć przeciwko kolei nadania, kolei przeznaczenia lub przeciwko tej kolei, na której wystąpiło zdarzenie uzasadniające roszczenie. Kolej przeznaczenia może być jednak pozwana nawet wtedy, gdy nie otrzymała ona towaru ani listu przewozowego.
  4. Jeżeli powód ma prawo wyboru między kilkoma kolejami, jego prawo wyboru wygasa z chwilą wytoczenia powództwa przeciwko jednej z tych kolei.
  5. Powództwo sądowe można wytoczyć przeciwko innej kolei niż wskazane w par. 1, 2 i 3, jeżeli zostało ono wytoczone jako powództwo wzajemne lub w drodze zarzutu w związku z roszczeniem głównym, wynikającym z tej samej umowy przewozu.
• Artykuł 56
  Właściwość
  Na podstawie niniejszych Przepisów ujednoliconych można wytoczyć powództwo sądowe tylko przed właściwy sąd Państwa, do którego należy pozwana kolej, chyba że umowy między Państwami lub dokumenty koncesyjne stanowią inaczej.
  Jeżeli jedna kolej eksploatuje w różnych Państwach samodzielne sieci kolejowe, każde z tych przedsiębiorstw w rozumieniu niniejszego Artykułu uważa się za oddzielną kolej.
• Artykuł 57
  Wygaśnięcie roszczeń przeciwko kolei
  1. Z chwilą przyjęcia towaru przez osobę uprawnioną wygasają wszelkie roszczenia przeciwko kolei z umowy przewozu z tytułu przekroczenia terminu dostawy, częściowego zaginięcia lub uszkodzenia.
  2. Roszczenia nie wygasają jednak:
     1. w razie częściowego zaginięcia lub uszkodzenia, jeżeli:
        1. zaginięcie lub uszkodzenie towaru zostało stwierdzone zgodnie z Artykułem 52 przed przyjęciem towaru przez osobę uprawnioną,
        2. tylko z winy kolei zaniedbano stwierdzenia, którego należało dokonać zgodnie z Artykułem 52,
     2. w razie szkody nie dającej się zauważyć z zewnątrz, a którą stwierdzono po przyjęciu towaru przez osobę uprawnioną, jeżeli ona:
        1. zażąda stwierdzenia szkody zgodnie z Artykułem 52 bezpośrednio po jej ujawnieniu, najpóźniej jednak w ciągu siedmiu dni po przyjęciu towaru,
        2. udowodni poza tym, że szkoda powstała w czasie między przyjęciem towaru do przewozu a jego wydaniem,
     3. w razie przekroczenia terminu dostawy, jeżeli osoba uprawniona w ciągu sześćdziesięciu dni skorzystała z przysługujących jej praw wobec jednej z kolei wskazanych w artykule 55 par. 3,
     4. jeżeli osoba uprawniona udowodni, że szkoda powstała z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa kolei.
  3. Jeżeli na warunkach przewidzianych w artykule 38 par. 1 towar został ponownie nadany do przewozu, roszczenia wynikające z jednej z poprzednich umów przewozu z tytułu częściowego zaginięcia lub uszkodzenia wygasają, tak jakby chodziło tylko o jedną umowę przewozu.
• Artykuł 58
  Przedawnienie roszczeń
  1. Roszczenia wynikające z umowy przewozu przedawniają się z upływem jednego roku.
     Jednakże termin przedawnienia wynosi dwa lata w odniesieniu do roszczenia:
     1. o wypłatę zaliczenia pobranego przez kolej od odbiorcy,
     2. o wypłatę kwoty uzyskanej ze sprzedaży dokonanej przez kolej,
     3. z tytułu szkody powstałej z winy umyślnej,
     4. w razie oszustwa,
     5. z jednej z umów przewozu, poprzedzających ponowne nadanie, w wypadku przewidzianym w artykule 38 par. 1.
  2. Przedawnienie biegnie dla roszczeń:
     1. o odszkodowanie za całkowite zaginięcie - od trzydziestego dnia po upływie terminu dostawy,
     2. o odszkodowanie za częściowe zaginięcie, uszkodzenie lub przekroczenie terminu dostawy - od dnia wydania,
     3. o zapłatę lub zwrot przewoźnego, opłat dodatkowych, innych należności, dopłat albo o sprostowanie w razie niewłaściwego zastosowania taryfy lub błędu w obliczeniu lub pobraniu:
        1. jeżeli nastąpiła zapłata - od dnia zapłaty,
        2. jeżeli zapłata nie nastąpiła - od dnia przyjęcia towaru do przewozu, gdy zapłaty powinien dokonać nadawca, lub - od dnia, w którym odbiorca odebrał list przewozowy, jeżeli on powinien dokonać zapłaty,
        3. jeżeli kwoty zostały uiszczone w drodze rachunku przedpłaty - od dnia, w którym kolej wydała nadawcy rachunek należności przewozowych przewidziany w artykule 15 par. 7; jeżeli rachunek ten nie został wydany, termin do dochodzenia roszczeń kolei biegnie od trzydziestego dnia po upływie terminu dostawy,
     4. kolei o zapłatę kwot, które uiścił odbiorca zamiast nadawcy lub nadawca zamiast odbiorcy, a które kolej obowiązana jest zwrócić osobie uprawnionej - od dnia, w którym zażądano zwrotu,
     5. o wypłatę zaliczenia przewidzianego w artykule 17- od trzydziestego dnia po upływie terminu dostawy,
     6. o wypłatę kwoty uzyskanej ze sprzedaży - od dnia sprzedaży,
     7. o uiszczenie dopłaty żądanej przez władze celne lub inne władze administracyjne - od dnia, w którym właściwe władze wystąpiły z takim żądaniem,
     8. we wszystkich innych wypadkach - od dnia, od którego przysługuje prawo dochodzenia roszczeń.
     Dnia wskazanego jako początek przedawnienia nie wlicza się nigdy do tego terminu.
  3. W razie wniesienia do kolei reklamacji wraz z niezbędnymi dokumentami, zgodnie z Artykułem 53, bieg przedawnienia zawiesza się do dnia, w którym kolej udzieliła na piśmie odmownej odpowiedzi i zwróciła dokumenty.
     W razie częściowego uwzględnienia reklamacji, przedawnienie zaczyna biec w dalszym ciągu tylko dla spornej części reklamacji. Obowiązek udowodnienia, że reklamację wniesiono lub że udzielono na nią odpowiedzi i zwrócono dokumenty, ciąży na stronie, która powołuje się na ten fakt. Dalsze reklamacje, których przedmiotem jest to samo roszczenie, nie zawieszają biegu przedawnienia.
  4. Roszczeń przedawnionych nie można dochodzić nawet w drodze powództwa wzajemnego ani podnosić w drodze zarzutu.
  5. Z zastrzeżeniem powyższych postanowień zawieszenie i przerwanie biegu przedawnienia reguluje prawo krajowe.

• Artykuł 59
  Rozrachunek między kolejami
  1. Każda kolej, która przy nadaniu lub przy wydaniu pobrała opłaty lub inne należności wynikające z umowy przewozu, jest obwiązana zapłacić kolejom uczestniczącym w przewozie przypadający im udział. Rodzaj i sposób zapłaty regulują umowy między kolejami.
  2. Kolej nadania odpowiada, z zachowaniem swoich praw w stosunku do nadawcy, za przewoźne i inne należności, których nie pobrała, mimo że nadawca wziął je, zgodnie z Artykułem 15, na swój rachunek.
  3. Jeżeli kolej przeznaczenia wyda towar bez pobrania opłat lub innych należności wynikających z umowy przewozu, odpowiada ona wobec kolei uczestniczących w przewozie i wobec innych zainteresowanych.
  4. Jeżeli Urząd Centralny na żądanie jednej z kolei wierzycielek stwierdzi, że jedna z kolei nie płaci, wszystkie pozostałe koleje uczestniczące w przewozie opłacają niedobór proporcjonalnie do udziałów w przewoźnym.
     Zastrzega się roszczenie zwrotne do kolei zalegającej z zapłatą.
• Artykuł 60
  Roszczenie zwrotne w razie zaginięcia lub uszkodzenia
  1. Kolei, która na podstawie Przepisów ujednoliconych wypłaciła odszkodowanie za całkowite lub częściowe zaginięcie lub uszkodzenie, przysługuje roszczenie zwrotne przeciwko kolejom uczestniczącym w przewozie według następujących postanowień:
     1. kolej, która spowodowała szkodę, ponosi za nią wyłączną odpowiedzialność,
     2. jeżeli szkodę spowodowało kilka kolei, każda z nich ponosi odpowiedzialność za szkodę przez siebie spowodowaną; jeżeli rozróżnienie takie nie jest możliwe, odszkodowanie dzieli się między koleje według zasad podanych pod lit. c),
     3. jeżeli nie można udowodnić, że szkodę spowodowała jedna lub kilka kolei, kwotę należnego odszkodowania dzieli się między wszystkie koleje uczestniczące w przewozie, z wyjątkiem tych, które udowodnią, że szkoda nie powstała na ich liniach; podziału dokonuje się proporcjonalnie do liczby kilometrów odległości taryfowych.
  2. W razie niewypłacalności jednej z kolei, udział przypadający na nią, lecz przez nią nie zapłacony, dzieli się między wszystkie inne koleje, które uczestniczyły w przewozie, proporcjonalnie do liczby kilometrów odległości taryfowych.
• Artykuł 61
  Roszczenia zwrotne w razie przekroczenia terminu dostawy
  1. W odniesieniu do zapłaty odszkodowania za przekroczenie terminu dostawy stosuje się Artykuł 60. Jeżeli przekroczenie terminu dostawy wynikło wskutek nieprawidłowości spowodowanych przez kilka kolei, kwotę odszkodowania dzieli się między koleje proporcjonalnie do czasu trwania opóźnienia powstałego na ich liniach.
  2. Terminy dostawy ustalone w artykule 27 dzieli się w sposób następujący:
     1. jeżeli w przewozie uczestniczyły dwie koleje:
        1. termin odprawy dzieli się na dwie równe części,
        2. termin przewozu dzieli się proporcjonalnie do liczby kilometrów odległości taryfowych,
     2. jeżeli w przewozie uczestniczyły trzy lub więcej kolei:
        1. termin odprawy dzieli się na dwie równe części między kolej nadania i kolej przeznaczenia,
        2. termin przewozu dzieli się między wszystkie koleje:
           • jedną trzecią terminu przewozu na równe części,
           • dwie trzecie terminu przewozu proporcjonalnie do liczby kilometrów odległości taryfowych.
  3. Terminy dodatkowe, do których ma prawo jedna z kolei, zalicza się na jej rzecz.
  4. Czas od nadania do rozpoczęcia biegu terminu odprawy zalicza się wyłącznie kolei nadania.
  5. Podane wyżej zasady podziału stosuje się tylko wtedy, gdy całkowity termin dostawy nie został dotrzymany.
• Artykuł 62
  Postępowanie przy roszczeniach zwrotnych
  1. Kolej, przeciwko której wystąpiono z roszczeniem zwrotnym, przewidzianym w artykule 60 i 61, nie może kwestionować zasadności zapłaty dokonanej przez kolej występującą z roszczeniem zwrotnym, jeżeli odszkodowanie ustalone zostało przez sąd po przypozwaniu jej w należyty sposób i po umożliwieniu jej przystąpienia do sporu w charakterze interwenienta. Sąd orzekający w sprawie głównej ustala terminy do przypozwania i interwencji.
  2. Kolej występująca z roszczeniem zwrotnym powinna pozwać jednym i tym samym pozwem wszystkie zainteresowane koleje, z którymi nie zawarła ugody, pod rygorem utraty prawa do roszczenia zwrotnego w stosunku do kolei, których nie pozwała.
  3. Sąd powinien rozstrzygnąć jednym i tym samym wyrokiem o wszystkich roszczeniach zwrotnych, z którymi wystąpiono.
  4. Kolejom pozwanym nie przysługuje żadne dalsze roszczenie zwrotne.
  5. Postępowanie przy roszczeniach zwrotnych nie może być włączone do postępowania o odszkodowanie wdrożonego przez osobę uprawnioną z tytułu umowy przewozu.
• Artykuł 63
  Właściwość przy roszczeniach zwrotnych
  1. Sąd siedziby kolei, przeciwko której wystąpiono z roszczeniem zwrotnym, jest wyłącznie właściwy dla tych powództw.
  2. Jeżeli powództwo ma być wytoczone przeciwko kilku kolejom, kolej występująca jako powód ma prawo wyboru między sądami właściwymi na podstawie par. 1.
• Artykuł 64
  Umowy w sprawie roszczeń zwrotnych
  Koleje mogą w drodze umów ustalić odchylenia od postanowień niniejszego tytułu o wzajemnych roszczeniach zwrotnych, z wyjątkiem zawartych w artykule 62, par. 5.

• Artykuł 65
  Odchylenia przejściowe
  1. Jeżeli sytuacja gospodarcza i finansowa jednego Państwa może spowodować poważne trudności w stosowaniu postanowień tytułu VI, każde Państwo może odstąpić od postanowień Artykułów 15, 17 i 30, ustalając w odniesieniu do określonych komunikacji, że:
     1. przesyłki nadawane z tego Państwa powinny być opłacone przez nadawcę:
        1. do jego granic albo
        2. co najmniej do jego granic,
     2. przesyłki przeznaczone do tego Państwa powinny być opłacone przez nadawcę:
        1. co najmniej do jego granic, chyba że Państwo, z którego wysyła się przesyłki, wprowadza ograniczenie podane pod lit. a) punkt 1°, albo
        2. tylko do jego granic,
     3. przesyłki wysyłane z tego Państwa lub do niego przeznaczone nie mogą być obciążone żadnym zaliczeniem oraz że zaliczki nie są dopuszczalne albo że zaliczenia i zaliczki są dopuszczone tylko do określonej wysokości,
     4. nadawca nie może zmienić umowy przewozu, jeżeli chodzi o kraj przeznaczenia, o płacenie należności przewozowych i o zaliczenia.
  2. Pod tymi samymi warunkami Państwa mogą upoważnić koleje do odstąpienia od postanowień Artykułów 15, 17, 30 i 31, ustalając w odniesieniu do wzajemnych komunikacji, że:
     1. przepisy dotyczące opłacania należności przewozowych będą specjalnie ustalone w porozumieniu zawartym między uczestniczącymi kolejami; jednakże przepisy te nie będą mogły ustalać nie przewidzianych w artykule 15 zasad opłacania należności przewozowych;
     2. nie są dopuszczalne niektóre zlecenia zmiany umowy przewozu.
  3. Zarządzenia wydane zgodnie z par. 1 i 2 podaje się do wiadomości Urzędowi Centralnemu. Zarządzenia wymienione w par. 1 wchodzą w życie najwcześniej po upływie ośmiu dni, licząc od daty pisma, którym Urząd Centralny zawiadomił o nich inne Państwa.
     Zarządzenia wymienione w par. 2 wchodzą w życie najwcześniej po upływie dwóch dni, licząc od dnia ogłoszenia ich w zainteresowanych Państwach.
  4. Wymienionych zarządzeń nie stosuje się do przesyłek znajdujących się w drodze.
• Artykuł 66
  Odchylenia
  Postanowienia Przepisów ujednoliconych nie mają pierwszeństwa przed postanowieniami przyjętymi przez niektóre Państwa dla ich wzajemnych komunikacji w formie specjalnych umów, takich jak Traktaty o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali oraz Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej.

1. Za przesyłki ekspresowe uważa się tylko towary przewożone w sposób szczególnie szybki na warunkach taryfy międzynarodowej.
   Do przewozu jako przesyłki ekspresowe dopuszcza się tylko te towary, które można załadować w sposób normalny do wagonu bagażowego pociągów ruchu osobowego. Taryfy międzynarodowe mogą dopuszczać odchylenia od tej zasady.
2. Od przewozu jako przesyłki ekspresowe wyłącza się przedmioty wymienione w artykule 4 Przepisów ujednoliconych. Materiały i przedmioty wymienione w RID lub wymienione w umowach i postanowieniach taryfowych, zawartych na podstawie Artykułu 5 par. 2 Przepisów ujednoliconych, dopuszcza się do przewozu jako przesyłki ekspresowe tylko wówczas, gdy taki sposób przewozu jest wyraźnie przewidziany w RID albo w wymienionych umowach lub postanowieniach taryfowych.
   Taryfy międzynarodowe ustalają, czy inne towary mogą być również wyłączone od przewozu jako przesyłki ekspresowe lub dopuszczone do przewozu warunkowo.
3. Przesyłki ekspresowe mogą być nadawane do przewozu na podstawie innego dokumentu przewozowego niż dokument ustalony zgodnie z Artykułem 12 par. 2 Przepisów ujednoliconych. Formularz, który ma być używany, oraz dane, które powinny być lub mogą być w nim zamieszczone, określane są przez taryfy międzynarodowe. Dokument ten powinien obowiązkowo zawierać:
   1. nazwę stacji nadania i przeznaczenia,
   2. nazwisko i adres nadawcy i odbiorcy,
   3. oznaczenie towaru,
   4. liczbę sztuk przesyłki i opis opakowania,
   5. szczegółowe wymienienie dokumentów wymaganych przez władze celne lub inne władze administracyjne, załączonych do tego dokumentu przewozowego.
4. Przesyłki ekspresowe powinny być przewożone szybkimi środkami przewozowymi w terminach przewidzianych w taryfach międzynarodowych. Terminy dostawy powinny być w każdym wypadku krótsze od terminów dostawy stosowanych w odniesieniu do przesyłek pospiesznych.
5. Taryfy międzynarodowe mogą również przewidywać inne odchylenia od Przepisów ujednoliconych niż wymienione wyżej; nie mogą one jednak wprowadzać odchyleń od postanowień Artykułów 35 do 38, 40 do 42, 44 i 47 do 58 Przepisów ujednoliconych.
6. Jeżeli powyższe przepisy i postanowienia taryf międzynarodowych nie stanowią inaczej, przy przewozie przesyłek ekspresowych stosuje się Przepisy ujednolicone.